آیین نامه بهداشت محیط مدارس

آیین نامه بهداشت محیط مدارس

ماده 1: محلي كه براي احداث مدرسه در نظر گرفته مي شود ، بايد در فاصله و موقعيت مناسبي نسبت به مراكز جمعيتي و نواحي مسكوني و آموزشي بوده و در مالكيت آموزش و پرورش و داخل محدوده شهري يا روستا قرار داشته، و امكان دسترسي به تاسيسات مانند آب، برق، تلفن و گاز داشته باشد .

بر اساس مطالعات اقليمي منطقه ، در هنگام احداث ساختمان مدرسه ، رعايت نكات زير ضروري است :

با توجه به تعيين جهت وزش باد ، زمين انتخابي نبايد در مسير و مجاورت عوامل الودگي زا مانند كارخانجات صنعتي ، شيميايي ، محل هاي دفن زباله ، فاضلاب شهري ، دامداري ، مرغداري ، دباغ خانه ها ، كشتارگاه ها ، كوره هاي آجرپزي ، محل انباشت كود و ساير مراكزي كه به نحوي ممكن است ايجاد دود ، بو و گرد غبار نمايد قرار داشته باشد .بايد دقت شود تا محل احداث مدرسه در جوار بيمارستان ، تيمارستان، گورستان، زندان، خطوط راه آهن ، بزرگراهها قرار نداشته باشد و خارج از حريم هاي كابلهاي فشار قوي برق (هوايي يا زميني) خطوط اصلي و فرعي گاز رساني ، پست هاي زميني فشار قوي ، پمپ بنزين ، محل عرضه و فروش كپسول هاي گاز ، انبار هاي مواد محترقه، منفجره ، تركيبات شيميايي مانند كاغذ ، پارچه ، لاستيك ، چوب ، الياف و غيره و نيز در مسير حوزه هاي آبريز فرعي و مصب رودخانه واقع نشود .

تبصره 1 : در صورتيكه احداث مدرسه در نزديك محيط هاي ذكر شده در ماده 1 اجتناب ناپذير و اجباري باشد ، بايد حداقل 500 متر با مراكز فوق فاصله داشته باتشد

تبصره 2 : در صورتيكه ابتدا مدرسه احداث شده باشد ساير مراكز بايد فاصله مناسب (حداقل 500 متر) تا مدرسه را رعايت نمايند .

ماده 2 : معيار محاسبه مساحت زمين مورد نياز به منظور احداث مدرسه ، تعداد دانش آموزاني خواهد بود كه در آن مدرسه به تحصيل اشتغال خواهند داشت و متناسب با دوره هاي ابتدايي

تبصره 1: براي احداث مدارس فني و حرفه اي ، مدارس شبانه روزي و مدارس كار و دانش حسب مورد علاوه بر زمين اشاره شده در

ماده 2 اين آيين نامه بايد زمين كافي جهت احداث كارگاه ، آزمايشگاه اختصاصي ، فضاهاي ورزشي ، خوابگاه ، سالن غذا خوري ، آشپزخانه و انبار در نظر گرفته شود .

تبصره 2 : تعداد طبقات مدارس براي دوره هاي ابتدايي و راهنمايي حتي الامكان دو طبقه و در صورت ضرورت حداكثر سه طبقه و براي دبيرستان هاي فني و حرفه اي و كار و دانش حداكثر چهار طبقه مجاز است .

تبصره 3 : ضوابط احداث خوابگاه ، سالن غذاخوري ، آشپزخانه ، انبار ، سردخانه ، بوفه ، حمام ، سرويس هاي بهداشتي و ضوابط و معيارهاي طراحي فضاهاي آموزشي و پرورشي سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور رعايت گردد .

تبصره 4 : آيين كار مكان يابي و ساختمان ، تجهيزات و بهداشت بوفه مدارس مي بايست با استاندارد 4072 مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مطابقت داشته باشد

ماده 3 : لازم است نقشه هاي ساختماني مدارس و ساير فضاهاي مرتبط در مقطع مختلف تحصيلي منطبق با معيارهاي بهداشتي و براساس استانداردهاي موجود در ضوابط طراحي فضاها ( مربوط به سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور و بند 7 استاندارد ملي ايران ، شماره 2086 مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ) طراحي شود.

تبصره : هر گونه اصلاحات ، تعويض محل و توسعه ساختمان مشمول ماده 3 اين آيين نامه خواهد بود .

ماده 4: ديوارهاي كلاسها بايد كاملاٌ خشك، بدون درز ، صاف و حداقل تا ارتفاع كف پنجره ها از سنگ مناسب استفاده شده و بقيه سطح ديوار مطابق با جدول رنگ فضاهاي آموزشي و جدا ول نازك كاري رنگ آميزي گردد و تمهيدات لازم جهت جلوگيري از انتقال صوت به كلاس مجاور انجام شود .

ماده 5 : كف كلاسها، راهروها و پله ها بايد مقاوم ، مسطح و قابل شستشو بوده و لغزنده نباشد .

ماده 6 : سقف كلاسها بايد صاف ، بدون درز و شكاف و به رنگ روشن باشد

ماده 7 : تابلو كلاس درس بايد در محلي مناسب كه نور كافي به آن مي رسد قرار داشته و در معرض ديد كامل دانش آموزان و به رنگ سبز مناسب و غير براق باشد ، تا از ايجاد خيرگي بر اثر بازتاب نور جلوگيري گردد . فاصله تابلو كلاس درس از اولين رديف دانش آموزان نبايد از 2.2 منر كمتر باشد .

ماده 8 : براي هر نفر دانش آموز در كلاس حداقل بايد 1.25 متر مربع سطح در نظر گرفته شود . حداكثر ابعاد قابل قبول براي كلاس درس 8 متر طول و 7 متر عرض مي باشد . ارتفاع سقف كلاس نبايد از 3 متر كمتر باشد .

ماده 9 : ضوابط ارگونومي (مناسبات فيزيكي بدن) براي دانش آموزان دوره هاي مختلف تحصيلي بايد بر اساس معيارها و ضوابط طراحي سازمان نوسازي مدارس و مركز سلامت محيط وكار و بند 6 استاندارد ملي ايران 2086 موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ، در ساخت تجهيزات ، منطبق باشد .

ماده 10 : پله هاي مشرف به پرتگاه در مدارس بايد لغزنده نبوده و به نرده مناسب مجهز باشد .

ماده 11 : حداكثر ارتفاع پله در مدرسه 18 سانتيمتر و حداقل عرض آن 30 سانتيمتر و طول آن حداكثر 1.30 متر باشد .

ماده 12: نقشه مدارس استثنايي، طبق ضوابط و استانداردهاي موجود براي معلولين بوده و كلاسها در طبقه همكف در نظر گرفته شود .

ماده 13: در و پنجره هاي مشرف به فضاي خارج ، براي جلوگيري از ورود حشرات بايد به توري سيمي مناسب مجهز باشند و پنجره هاي طبقات فوقاني مشرف به پرتگاه علاوه بر موارد فوق داراي نرده محافظ يا كتيبه ثابت باشد ( از جا شيشه بزرگ استفاده نشود ).

ماده 14: كلاس دانش آموزان خرد سال بايد در طيقات پايين تر ساختمان قرار گيرد .

ماده 15 :ايجاد هر گونه بالكن و تراس مرتبط با كلاس ممنوع است .

ماده 16 : سالن اجتماعات، كارگاه، آموزشگاه، مكانهاي ورزشي و اتاقهاي عمومي در نقشه ساختماني مدرسه طوري منظور شود ، كه مزاحمتي براي كلاسهاي درس بوجود نياورد .

ماده 17: در مدارس شبانه روزي مساحت اتاق خواب بايد مطابق استانداردهاي طراحي فضاي سازمان نوسازي ، توسعه و تجهيز مدارس و مركز سلامت محيط و كار، براي هر اتاق خواب حدود 40 متر مربع با 4 تخت دو طبقه به ظرفيت 8 نفر باشد ( براي هر نفر 5 متر مربع سطح در نظر گرفته شود).

تبصره: حداكثر تعداد افراد در هر اتاق عمومي نبايستي بيش از 8 نفر باشد .

ماده 18: كف آزمايشگاه و سطح ميزهاي آن بايد قابل شستشو و نسبت به حرارت و مواد شيميايي و غيره مقاوم باشد.

ماده 19: آب مورد مصرف بايد با استاندارد ملي 1053 و 1011 مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مطابقت داشته باشد .

تبصره 1: در روستاهايي كه آب لوله كشي دارند بايد مدرسه به شبكه آب روستا متصل شود .

تبصره 2 : در مدارسي كه از آب لوله كشي برخوردار نيستند و يا با قطع آب شبكه مواجه مي باشند لازم است با استفاده از منبع بهداشتي ، ذخيره آب مورد نياز شرب و ساير مصارف بهداشتي با رعايت ضوابط و براي هر دانش آموز حداقل 15 ليتر در روز تامين گردد . ضمنا براي مدارس شبانه روزي حداقل ميزان آب مصرفي يكصد ليتر براي هر نفر در نظر گرفته شود .

تبصره 3 : آبخوري عمومي آموزشگاه بايد داراي شرايط زير باشد :

الف) كف محوطه آبخوري قابل شستشو و داراي شيب كافي و مناسب به طرف مجراي فاضلاب باشد .

ب) ديوار لبه آبخوري بايستي از جنس قابل شستشو (نظير كاشي) بوده و داراي شيب مناسب بطرف مجراي فاضلاب باشد.

ج) ديوار اطراف آبخوري از جنس قابل شستشو (نظير كاشي ، سراميك ، سنگ و …) باشد .

د) آبخوري عمومي دانش آموزان بايد با شيرهاي مناسب يا آب سرد كن مجهز گردد و حداقل براي هر 45 نفر يك شير آبخوري پيش بيني شود . ارتفاع شير آن متناسب با سن دانش آموزان در دوره هاي مختلف تحصيلي (100- 75 سانتيمتر) از سطح زمين باشد .

ه) آبخوري بايد خارج از سرويس هاي بهداشتي و با رعايت شرايط بهداشتي و با فاصله حداقل 15 متر احداث گردد .

ماده 20 : تعداد توالت ها در مدرسه به ازاء هر 40 نفر حداقل يك چشمه توالت و هر 60 نفر يك دستشوئي در نظر گرفته شود .

تبصره 1 :مشخصات بهداشتي توالتها و دستشوئيها از نظر طراحي و اجرا مطابق با موارد مندرج در ماده 2 آيين نامه باشد .

تبصره 2 : ارتفاع دستشوئي ها متناسب با سن دانش آموزان در دوره هاي مختلف تحصيلي (75-60 سانتيمتر از سطح زمين ) باشد .

تبصره 3 : استفاده از صابون مايع در دستشوئي ها ضروري بوده كه بهتر است توسط مخزن ثابت صابون مايع و لوله كشي روي دستشوئي ها انجام شود .

ماده 21 :نحوه دفع فاضلاب بايستي بر اساس استاندارد هاي موجود از نظر بهداشتي ، طراحي و اجرا شود .

تبصره 1 : مناطقي كه سيستم دفع فاضلاب (اگو) ندارند ، دفع فاضلاب به چاههاي جاذب و يا سپتيك تانك طبق اصول بهداشتي انجام گرفته و طرح آن بايستي طبق ضوابط و معيارهاي طراحي فضاي آموزشي و پرورشي سازمان نوسازي ، توسعه و تجهيز مدارس كشود تهيه و اجرا گردد .

تبصره 2:حجم سپتيك تانك يا چاه فاضلاب بر اساس طراحي پروژه از نظر معماري با توجه به ظرفيت مدرسه محاسبه و تعيين گردد .

ماده 22 : كلاسها بايد حتي الامكان طوري ساخته شوند كه از نور طبيعي استفاده نمايند ، ترجيحا پنجره ها در سمت چپ دانش آموزان تعبيه شود و سطح آن حدود يك پنجم مساحت كلاس باشد .

تبصره 1: در مورد كلاسهاي شبانه روزي و يا كلاسهايي كه اجبارا از نور مصنوعي استفاده مي نمايند شدت روشنائي بايستي برابر 500-300 لوكس بوده و نحوه تابش طوري باشد كه ايجاد خيرگي دانش آموزان ننمايد .ميزان نور راهروها بايستي برابر 150-100 لوكس و رختكن ها و دستشوئي ها حداقل 500-100 لوكس در نظر گرفته شود .

تبصره2 :شدت روشنايي براي كارگاه هاي فني و حرفه اي در مدارس و آزمايشگاهها مطابق با معيارهاي بهداشت كار موضوع ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران رعايت شود .

ماده 23 : درجه حرارت مناسب جهت كلاسها بين 21- 18 درجه سانتيگراد و رطوبت 60-50 درصد مي باشد .
تبصره : در مورد تامين گرماي كلاسها بايد ضوابط زير رعايت شود : وسايل گرمايشي بخصوص بخاري هاي گازي مدارس بايد استاندارد بوده و گازهاي حاصل از سوخت دستگاههاي مولد حرارت به خارج از كلاس هدايت شود تا حداقل اكسيژن را براي سوخت كامل مصرف كند . خطر آتش سوزي وجود نداشته باشد و فضاي كلاس را بطور يكنواخت گرم نمايد ( نكات ايمني بطور كامل رعايت گردد) .

ماده 24: كليه مراكز آموزشي مشمول اين آيين نامه بايد مجهز به وسايل اعلام و اطفاء حريق بوده و از نظر طراحي بايستي پيش بيني هاي لازم جهت تامين راه هاي ورودي و خروجي اضطراري با توجه به ظرفيت مدرسه و تعداد طبقات به عمل آيد . اين راهها بايستي با علائم ويژه و با رنگ سبز مشخص گردد تا محل فرار اضطراري مشخص گردد.

تبصره1: حداقل دو راه براي مواقع اضطراري كه از هر نقطه داخل ساختمان قابل رؤيت باشد لازم است . و بايستي امكان تخليه ساكنين در كوتاه ترين زمان ميسر گردد و اجزاء سازه اي مسيرهاي فرار در مقابل حريق مقاوم باشند .

تبصره 2: اصول طراحي سازه هاي ايمني مدارس طبق استاندارد ملي 4571 مؤسسه استاندارد وتحقيقات صنعتي ايران رعايت گردد .

ماده 25 : كليه كلاسها ، راهروها ، قسمتهاي اداري ، خوابگاه ، ناهارخوري ، آشپزخانه ، توالت و دستشويي ، محوطه سالن ورزشي، كارگاه و آزمايشگاه بايد داراي زباله دان بهداشتي درب دار، ضد زنگ با ظرفيت و تعداد مناسب باشند و روزانه تخليه و به موقع شستشو و تميز گردند.

ماده 26 : وجود هر گونه حوض و حوضچه در محوطه مدارس ممنوع است .

ماده27 : ديوارها و كف كارگاه و آزمايشگاه بايستي از جنس مقاوم و قابل شستشو (كاشي، سراميك، موزاييك و …) باشد و كف لغزنده نبوده و داراي شيب مناسب به طرف كف شوي باشد .

تبصره 1: آزمايشگاه و كارگاه بايستي مجهز به دستشويي و صابون مايع باشد .

تبصره2: آزمايشگاه و كارگاه بايد داراي دستگاه تهويه متناسب با حجم سالن جهت تهويه هوا باشد .

تبصره 3 : دستورالعمل ايمني كار در آزمايشگاه بايد داراي دستگاه تهويه متناسب با حجم سالن جهت تهويه هوا باشد.

تبصره 4 : دستوالعمل ايمني كار در آزمايشگاه و كارگاه مطابق با ماده 85 و تبصره 1 ماده 96 قانون كار جمهوري اسلامي ايران و دستوالعمل ايمني كار در آزمايشگاه و كارگاه حسب مورد تهيه و در محل مناسب و قابل روئيت نصب گردد

ماده 28 : هر مدرس بايستي داراي اتاق خدمات بهداشتي مجهز به تجهيزات كامل جهت انجام فعاليتهاي بهداشتي تغذيه اي ( معاينات بهداشتي درماني دانش آموزان شامل بيمار يابي ، بينايي سنجي ، شنوايي سنجي، و پايش رشد آموزش بهداشت و تغذيه به كاركنان و دانش آموزان ، كمكهاي اوليه در موقع بروز حادثه و …) باشد .

ماده 29 : براي هر 15 مدرسه همجوار ، يك مدرسه كه مركزيت دارد بعنوان مدرسه پايگاه سلامت دانش آموز در نظر گرفته شود. در مدرسه پايگاه سلامت ، فضايي به مساحت حداقل 30متر مربع ( شامل سه اتاق) جهت انجام معاينات تخصصي دانش آموزان با كليه لوازم و تجهيزات مورد نياز اختصاص داده شود .

تبصره : از درمانگاه هاي دانش آموزي يا فرهنگيان و مراكز بهداشتي درماني نيز مي توان به عنوان پايگاه هاي سلامت براي مدارس همجوار استفاده كرد.

ماده 30 : در هر درسه بايد به ازاء هر دانش آموز 0.5 متر مربع فضاي سبز در نظر گرفته شود .

ماده 31 : به منظور جلوگيري از ايجاد گرد وغبار در محيط مدرسه، محوطه مدرسه بايد با آسفالت يا بتون كف و نظاير آن مفروش گردد .

ماده 32 : كليه مراكز آموزشي اعم از پيش دبستان، دبستان، مدرسه راهنمايي، دبيرستان مراكز پيش دانشگاهي و مدارس فني و حرفه اي و كار و دانش مرتبط با آموزش و پرورش و امثال آن مشمول اين آيين نامه مي باشند .

ماده 33 : اخذ صلاحيت بهداشتي جهت احداث و تاسيس مدرسه طبق قانون ماده 13 مواد خوردني ، آشاميدني ، آرايشي و بهداشتي از سوي مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي لازم الاجرا است

حتما بخوانید:

⇐ بررسی شرایط ایمنی و بهداشت در مدارس