آیین نامه ایمنی ماشین ها و ادوات کشاورزی

آیین نامه ایمنی ماشین ها و ادوات کشاورزی

هدف

به منظور تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارت مالی در فعالیت‌های مرتبط با ماشین‌های کشاورزی، مقررات این آیین‌نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.

فصل اول ـ تعاریف

ماشین‌های کشاورزی: به ماشین‌هایی اطلاق می‌شود که دارای موتور بوده و جهت عملیات کشاورزی و برای کارهایی نظیر آماده‌سازی زمین، کاشت، داشت، برداشت و جابجایی ‌محصول بکار گرفته‌ می‌شوند.

ادوات کشاورزی: به دستگاه‌های فاقد موتور اطلاق می‌شود که به طرق مختلف (سوار، نیمه‌سوار و کششی) به ماشین‌های کشاورزی متصل شده و عملیات مختلف کاشت، داشت، برداشت و جابجایی محصول را انجام می‌دهند.

ادوات خاک‌ورزی: دستگاه‌هایی هستند که عملیات آماده‌سازی را قبل از کشت بر روی زمین انجام می‌دهند مانند گاوآهن، دیسک و هرس.

ماشین‌های کاشت: دستگاه‌هایی هستند که عملیات کاشت بذر، نشاء و غیره را انجام می‌دهند.

ادوات داشت: دستگا‌ه‌هایی هستند که پس از کاشتن دانه‌ها و سایر محصولات تا زمان برداشت محصول، عملیات نگهداری، کودپاشی و سمپاشی مزرعه را انجام می‌دهند مانند ماشین‌های تنک‌کن، کودپاش و سم‌‌پاش.

ماشین‌ها و ادوات برداشت: دستگاه‌هایی هستند که عملیات برداشت محصول از سطح مزرعه، بسته‌بندی، خرمن کوبی و یا چند عملیات را با هم انجام می‌دهند. از قبیل بسته‌بندها، ساقه‌ کوبها، کمباین‌ها، علوفه خردکن ثابت.

تراکتور و تیلر: ماشین‌های‌ چندمنظوره‌ای است که برای کشیدن ادوات، ماشین‌های ‌متحرک، بکار انداختن ماشین‌های ساکن و یا قابل حرکت به کمک تسمه و فلکه و محور تواندهی به‌ کار می‌روند.

محور تواندهی (P.T.O): محور گردنده مخصوصی است که نیروی محرکه لازم را از موتور تراکتور گرفته و به ‌ماشین‌ها و یا ادوات کشاورزی منتقل می‌نماید.

پین‌برشی: قطعه‌ای است برای نگهداری اتصال خیش به گاوآهن که در صورت برخورد خیش به‌ مانع، مقاومت خود را از دست ‌داده و بریده ‌شده و مانع‌ از بلند شدن و واژگونی تراکتور می‌گردد.

سپر دوار محور اتصال (P.T.O) پوششی است که روی محور انتقال‌دهنده نیرو قرار می‌گیرد تا از برخورد انسان با محور جلوگیری نماید.

فصل دوم ـ مقررات عمومی ماشین های کشاورزی

ایمنی در کشاورزی

ماده 1ـ کلیه اشخاصی که از ماشین‌ها و ادوات کشاورزی استفاده می‌نمایند باید آموزش و مهارت لازم را دیده باشند.

ماده‌ 2ـ داشتن گواهینامه ویژه از مراجع ذیصلاح برای کار با ماشین‌های کشاورزی موتوری الزامی است.

ماده 3ـ کلیه قسمت های ماشین‌های کشاورزی و ادوات آن باید قبل از هرگونه عملیات کشاورزی مورد بازدید قرارگیرد.

ماده 4ـ کلیه قسمت های انتقال‌دهنده نیرو و مواد از قبیل تسمه فلکه، چرخ‌ دنده و زنجیر و مارپیچ‌های انتقال مواد و امثال آنها و همچنین قسمت‌هایی از ماشین‌ها که امکان ایجاد حادثه برای کارگر و افراد داشته باشد باید دارای حفاظ مناسب و موثر باشد.

ضمناً رعایت مفاد آیین‌نامه حفاظت در مقابل وسایل انتقال ‌نیرو مصوب 21/4/1340 در این زمینه الزامی می‌باشد.

ماده 5 ـ قبل از انجام عملیات تعمیر، سرویس، نظافت، تنظیم، اتصال و جداسازی ادوات ماشین های کشاورزی باید آنها را به طور اطمینان بخشی متوقف و بی‌حرکت نمود.

ماده 6 ـ در ماشین‌ها و ادواتی که بعد از خاموش ‌کردن ماشین محور چرخنده یا سایر اتصالات مدتی به حرکت خود ادامه می‌دهند باید تا توقف کامل دسترسی به‌ قسمت های خطرناک آن امکان‌پذیر نباشد.

ماده 7ـ عملیات بهره‌برداری، تعمیر، تنظیم و سرویس ماشین‌های کشاورزی و ادوات آن باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده و با رعایت اصول ‌ایمنی و توسط اشخاص ماهر انجام گیرد.

ماده 8ـ سوار شدن افراد بر روی ماشین‌‌ها و ادوات کشاورزی، غیر از محل‌های مجاز که توسط شرکت سازنده تعبیه شده، ممنوع است.

ماده 9ـ ماشین‌ها و ادوات کشاورزی را باید مطابق با کاربری و دستورالعمل‌های شرکت سازنده استفاده نمود.

ماده 10ـ راننده ماشین کشاورزی مکلف است قبل از شروع به کار با ماشین، از عدم وجود افراد در داخل مخازن و حفظه‌ها و محدوده خطر اطمینان حاصل نماید.

ماده 11ـ ماشین‌های کشاورزی باید به خاموش‌ کننده‌های دستی مناسب مجهز گردند.

ماده 12ـ راننده ماشین کشاورزی باید پس از اتمام کار نسبت به توقف کامل ماشین اطمینان حاصل نموده و سوییچ آن را بردارد.

ماده 13ـ عملیات کشاورزی در شیب تپه‌ها و زمین‌های دارای اختلاف سطح باید با رعایت اصول ایمنی و دستورالعمل شرکت سازنده صورت گیرد.

ماده 14ـ عملیات کشاورزی در شب باید با رعایت اصول ایمنی و تامین روشنایی مناسب انجام گردد.

ماده 15ـ هنگام کار با ماشین‌های کشاورزی و یا حمل و نقل آنها در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق، آب، گاز و نفت باید قوانین و مقررات مربوط به حریم آنها رعایت گردد.

ماده 16ـ هنگام اتصال، تنظیم و جداسازی ادوات ماشین‌های کشاورزی که نیاز به ‌روشن ‌بودن ماشیـن می‌باشد، رعایت اصول ایمنی و دستورالعمـل‌های شرکت سـازنده الزامی است.

ماده 17ـ هنگام تعمیر، تنظیم و سرویس، باید پایداری و ایستایی ادوات و ماشین‌های کشاورزی با استفاده از تجهیزات ایمن و مناسب تامین گردد.

ماده 18ـ قبل از ترک یا خاموش ‌نمودن ماشین‌ها و ادوات کشاورزی آزاد کردن فشار هیدرولیک کلیه ادوات و متعلقات برای قرارگرفتن در پایین‌ترین حد و نزدیکترین فاصله با سطح زمین الزامی است.

ماده 19ـ به ‌منظور حفظ پایداری ماشین‌های ‌کشاورزی در حالت ‌اتصال ادوات سوار شونده، باید از وزنه‌های تعادلی مطابق با دستورالعمل‌های شرکت سازنده استفاده نمود.

ماده 20ـ استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب با نوع کار الزامی است.

فصل سوم ـ مقررات اختصاصی ماشین های کشاورزی

ماده 21ـ استفاده از سپر اصلی و حفاظ مخصوص در بالای محور تواندهی تراکتور الزامیست.

ماده 22ـ هنگام رانندگی تراکتور در جاده‌ها و معابر مجاز باید پدال‌های ترمز به ‌یکدیگر قفل شوند.

ماده 23ـ اتصال ادوات کششی به تراکتور صرفاً باید با استفاده از پین‌های برشی استاندارد صورت گیرد.

ماده 24ـ هنگام کار خاک‌ورزهای دوار از قرار گرفتن در منطقه خطر و پشت آن باید خودداری شود.

ماده 25ـ هنگام عملیات خاک‌ورزی توسط گاوآهن های دو طرفه و در زمان تعویض خیش ها قرار گرفتن در محدوده چرخش خیش ممنوع است.

ماده26ـ مادامی که ماشین کاشت در حال کار است باید دهانه مخزن بسته بوده و بررسی میزان بذر از طریق دریچه‌های مخصوص انجام گیرد و استفاده از دست برای این کار ممنوع است.

ماده 27ـ تمیز کردن علوفه و ضایعات جمع شده در مقابل شانه برش ماشین‌های دروگر شانه‌ای باید پس از توقف کامل دستگاه و خاموش‌نمودن آن انجام پذیرد.

ماده 28ـ قرار گرفتن افراد در مقابل شانه برش ماشین دروگر تحت هر شرایطی، ممنوع می‌باشد.

ماده 29ـ ایستادن و تردد افراد در محدوده حرکت و فعالیت ماشین‌ها و ادوات کشاورزی در هنگام کار، ممنوع است.

ماده 30ـ هنگام تنظیم تیغه‌های برشی ماشین‌های خردکن، باید با استفاده از وسیله مناسبی از چرخش ناخواسته تیغه‌ها جلوگیری شود.

ماده 31ـ هنگام پر بودن مخزن دانه کمباین بایستی با سرعت مطمئن و مطابق با دستورالعمل‌های شرکت سازنده حرکت نمود.

ماده 32ـ هنگام برداشت محصول از تپه‌هایی با شیب تند بایستی از کمباین‌هایی مجهز به سیستم ترازکننده خودکار استفاده شود.

ماده 33ـ قسمت هایی از ماشین که در ارتفاع کار می‌کنند باید به هنگام خاموش ‌نمودن دستگاه به روی زمین قرارگیرد.

ماده 34ـ دهـانه‌های ورودی و خروجی مواد اولـیه یا محـصول در ماشـین‌ها و ادوات کشاورزی باید به نحوی باشد که ورود و درگیری اعضای بدن به محدوده خطر امکان‌پذیر نباشد.

ماده 35ـ کلیه قسمت‌هایی از ماشین و یا ادوات آن که در اثر کارکردن احتمال داغ‌ شدن آنها وجود دارد باید مرتباً بازدید و سرویس گردد تا از بروز آتش‌ سوزی احتمالی جلوگیری به عمل آید.

ماده 36ـ بازوهای تاشو در ادوات کشاورزی باید به قفل‌کن مکانیکی تجهیز شوند تا از بازشدن آنها در زمان حمل ونقل جلوگیری نماید.

فصل چهارم ـ ساير مقررات

ماده 37ـ حرکت، بارگیری و تخلیه تریلر متصل به تراکتور باید مطابق با قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی صورت پذیرد.

ماده 38ـ شیلنگ ها، لوله‌ها و اجزای تحت فشار هیدرولیک که برای اتصال به ادوات کشاورزی به کار می‌روند باید مرتباً بازدید و به روش مطمئن و ایمن محافظت گردند.

ماده 39ـ ماشین‌های کشاورزی باید به بوق هشداردهنده دنده عقب، آینه‌های بغل، چراغ ‌گردان برای استفاده در شب و سایر تجهیزات هشداردهنده مجهز باشند.

ماده 40‌ـ دستگاه های شاخه بر موتوری باید دارای یک بند مهار (حمایل) قابل تنظیم برای استفاده کاربر باشد.

ماده 41ـ پین‌هایی که برای اتصال ماشین‌ها و ادوات کشاورزی استفاده می‌شوند باید مجهز به اشپیل و گیره ایمنی باشند.

ماده 42ـ هر گونه اتصال محور تواندهی باید به سپر دوار محور مجهز باشد.

ماده 43‌ـ برای کشش ادوات کشاورزی صرفاً استفاده از مالبند تراکتور مجاز است.

ماده 44ـ تریلرهایی که به عنوان دنباله‌بند به تراکتور متصل می‌شوند باید به چراغ ترمز و علائم هشداردهنده مجهز باشند.

ماده 45ـ در صورت عدم وجود کابین ایمن و استاندارد و به منظور حفظ جان راننده تراکتور، باید ماشین به چهارچوب حفاظتی (راپس) مجهز باشد.

ماده 46ـ رعایت وزن، ارتفاع و جوانب مجاز بار در تریلرها الزامی است.

ماده 47ـ میزان بار قابل حمل و همچنین ارتفاع بار مجاز باید روی بدنه تریلر حک گردد.

ماده 48ـ رانندگان ماشین‌های کشاورزی در هنگام کار باید از انجام امور ذیل:

خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه، استراحت و هرگونه شوخی و اعمال غیرایمن که باعث عدم تمرکز می‌گردد، خودداری نمایند. ضمناً قبل از شروع به کار یا در حین کار، استفاده از داروهای خواب‌آور ممنوع است.

ماده 49ـ تریلرهای مخصوص حمل بار که با تراکتور کشیده می‌شوند باید به‌پایه‌های نگهدارنده مناسب مجهز باشند.

ماده 50 ـ با عنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کلیه دارندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره‌برداری‌کنندگان از ماشین‌های کشاورزی مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی در ماشین‌های مربوطه می‌باشند.

ماده 51 ـ به استناد ماده 95 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت رعایت مقررات این آیین‌نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به‌دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف است به جبران خسارات وارده می‌باشد.

این آئین نامه مشتمل بر 4 فصل و 51 ماده تهیه و به استناد مواد 85 و 91 قانون کار در جلسه مورخ 2/11/1387 شورای‌ عالی حفاظت فنی تدوین و در تاریخ 27/12/1387 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است.

این مطلب بروزرسانی شده است و فایل دیگر از ایمنی ماشین آلات کشاورزی پیوست شده است.

حتما بخوانید:

⇐ مسایل ایمنی برای شروع کار کشاورزی

⇐ کشاورزی از دیدگاه بهداشت حرفه ای