آشنایی با طبقه بندی مواد خطرناک

آشنایی با طبقه بندی مواد خطرناک

HAZARDOUS MATERIALS AWARENESS

فرمت:pdf    تعداد صفحات: 32

طبقه بندی مواد خطرناک

• عوامل شیمیایی زیان آور
• کالاهای خطرناک
• سیستم جهانی طبقه بندی مواد شیمیایی GHS

طبقه بندی کالاهای خطرناک

1. مواد انفجاری
2. گازها
3. مایعات قابل اشتعال و سوختن
4. جامدات قابل اشتعال
5. مواد اکسید کننده
6. مواد سمی
7. مواد رادیو اکتیو
8. مواد خوردنده
9. سایر مواد

مواد خطرناک (Hazardous materials) شامل کلیه مواد و عواملی هستند با منشاء شیمیایی، فیزیکی و یا بیولوژیکی که قادرند سلامت و ایمنی انسان و محیط را به مخاطره اندازند. تعداد مواد خطرناک و عوامل شیمیایی بسیار زیاد بوده و طبقه بندی آنها نیز متنوع و وسیع است. باید توجه داشت که ممکن است این طبقه بندی ها مطلق نبوده و بسته به هدف طبقه بندی و دامنه کاربرد در بر گیرنده مواد گوناگونی باشد. برخی از طبقه بندی ها ممکن است محدود به گروه های معینی از مواد شیمیایی بوده، اما درک آنها می تواند در تکمیل سیستم های فراگیرتر مفید واقع گردد.

بطور کلی دو سیستم بین المللی در تقسیم بندی خطرات مواد وجود دارد که شامل سیستم ملل متحد UN System و سیستم اروپایی (EC System) می باشد. در سیستم ملل متحد کالاهای خطرناک از دیدگاه ایمنی و بر حسب خطرات حاد تقسیم بندی شده و برچسب گذاری می شوند، در حالی که در سیستم اروپایی تقسیم بندی عوامل شیمیایی عمدتاً از جنبه بهداشتی و براساس اثرات حاد و مزمن مواد می باشد. با توجه به اثرات بهداشتی و خطرات فیزیکی ناشی از مواد می توان آنها را به دو صورت مواد شیمیایی زیان آور (Hazardous substances) و کالاهای خطرناک (Dangerous goods) مورد شناسایی و بررسی قرار  داد:

عوامل شیمیایی زیان آور

منظور از عوامل یا مواد شیمیایی زیان آور کلیه مواد شیمیایی و آلاینده های محیطی است که تماس با آنها معمولاً به مرور موجب اثرات زیان آور روی سلامتی انسان و موجودات زناده می شود. در سال های اخیر، دانشمندان و حتی مردم عادی نسبت به اهمیت اثرات مزمن مواد بیشتر حساس شده اند زیرا معمولاً این اثرات بی سروصدا ایجاد شده و پس از مدت زمان طولانی ظاهر می شوند. به عنوان مثال سرطان زایی یکی از وخیمترین اثرات مزمن بوده که ممکن است در اثر تماس های مکرر و طولانی مدت با غلظت های کم عوامل شیمیایی زیان آور ایجاد گردد. از طرفی توجه به اثرات مزمن مواد نباید موجب شود که کارکنان از اثرات حاد مواد سمی و همچنین خطر انفجار یا اشتعال مواد غافل شوند. علاوه بر این، احتیاط در مقابل خطرات حاد می تواند احتمال وقوع اثرات مزمن را نیز کاهش دهد.

کالاهای خطرناک (Dangerous goods) شامل مواد شیمیایی و عواملی هستند که قادرند موجب تهدید آنی و فوری سلامت و ایمنی افراد، تجهیزات و محیط گردند. در تقسیم بندی کالاهای خطرناک علاوه بر مواد شیمیایی مواد رادیواکتیو و مواد عفونی نیز مورد توجه قرار می گیرند. در حالی که عوامل شیمیایی زیان آور معمولاً بر اساس اثرات سلامتی و عمدتاً طولانی مدت مواد تقسیم بندی شده و مورد مطالعه قرار می گیرند، کالاهای خطرناک بر اساس اثرات آنی و فوری مواد تقسیم بندی می شوند. به مثال زیر توجه کنید:

1000 میلی لیتر حلال گزیلن موجود در یک آزمایشگاه در درجه اول به عنوان یک عامل شیمیایی زیان آور محسوب شده که خطر استنشاق بخارات گزیلن را به همراه دارد. در حالی که، 10000 لیتر گزیلن موجود در یک انبار شیمیایی یا در هنگام حمل و نقل در درجه اول به عنوان یک کالای خطرناک تقسیم بندی می شود که دارای قابلیت اشتعال است.

طبقه بندی مواد خطرناک مواد انفجاری

مواد انفجاری

• مواد منفجره شامل موادی هستند که میتوانند انفجار و یا اثرات پیرو تکنیک ایجاد نمایند.
• طور کلی تولید مواد منفجره محدود بوده و تابع مقررات مربوطه میباشد.
• استفاده مواد منفجره صرفاً بر اساس اهداف نظامی بوده و نگهداری آن نیز تابع مقررات مربوطه میباشد.
• استفاده از مواد منفجره برای مصارف تحقیقات منوط به کسب مجوز از سازمانهای مسئول است.
• مواد منفجره شامل 6 ساب کلاس اشکال ضمیمه می باشد.

کلاس 1-1:

• ماهیت : انفجاری صرف
• خطرات: انفجار ناگهانی، واکنش شیمیایی و تولید گاز در دمای پایین همراه با فشار و سرعت بالا
• مثال : نیترو گلیسرین، فولمینات جیوه، TNT

کلاس 2-1:

• ماهیت : صرفاً انفجاری بر اساس مکانیسم
• خطرات: انفجار ناگهانی، واکنش شیمیایی و تولید گاز در دمای پایین همراه با فشار در مخزن و سرعت بالا به روش پرتاب
• مثال : بمب و نارنجک

کلاس 3-1:

• ماهیت : مواد منفجره با آتش سوزهای حجیم
• خطرات : آتش سوزی سریع و پرتوسعه و در صورت قرار گیری در ظرف همراه با انفجار
• مثال : باروت و مواد و لوازم آتش بازی

کلاس 4-1:

• ماهیت : مواد منفجره بدون خطر انفجار قابل توجه
• خطرات : آتش سوزی و در صورت انبارش تولید حجم بالای انفجار همراه با دود و حرارت بسیار
• مثال : مواد و لوازم آتش بازی

کلاس 5-1:

• ماهیت : مواد منفجره با حساسیت انفجاری کم
• خطرات :آتش سوزی و انفجارت خفیف
• مثال : Detapower -Droprietary

کلاس 6-1:

• ماهیت : مواد منفجره با با حساسیت انفجاری بسیار کم
• خطرات : آتش سوزی و انفجارت بسیار خفیف
• مثال : لوازم آتش بازی

طبقه بندی مواد خطرناک گازها

گازهای قابل اشتعال

گازهای در بخش مواد خطرناک دارای سه ساب کلاس می باشد.

• گازهای قابل اشتعال
• گازهای غیر قابل اشتعال و غیر سمی
• گازهای سمی
• این گازها در کاتینرهای پر ظرقیت به منظور حمل و نقل و کم ظرفیت جهت مصارف مورد بهره برداری قرار می گیرد.

کلاس 1-2:

• ماهیت : گازهای تحت فشارهمراه با قابلیتاشتعال بالا میباشد.
• خطرات : انفجار در اثر BLEVE ، آتش سوزی، نشت گاز
• مثال : پروپان، بوتان

کلاس 2-2:

• ماهیت :گاز غیر قابل اشتعال و غیر سمی، فشرده، خنک کننده، دارای نقطه جوش بیش از منفی 130 درجه فارنهایت (منفی 90 سانتیگراد) در 14/7 PSI
• خطرات : سوختی در اثر سرما
• مثال : آمونیاک بی بو، آرگون کریوژنیک، دی اکسید کربن، نیتروژن فشرده شده.

کلاس 3-2:

• ماهیت: گازهای سمی که استنشاق آن موجب مرگ و میر و یا صدمات جدی به سلامتی انسان می گردد.
• خطرات: مصدومیت و مرگ در اثر استنشاق گاز سمی
• مثال: آمونیاک، کلر و …

منظور از مایعات قابل اشتعال مخلوطی از مایعات و یا مایعاتی حاوی جامدات بصورت محلول و با معلق هستند،

• که می تواند در تماس با منبع جرقه مشتعل شوند.
• مانند بنزین، تینر، رنگ ها، لاک ها و حلاهای قابل اشتعال
• این طبقه از مواد خطرناک به چهار ساب کلاس تقسیم می گردد.

قابل به ذکر است که در تقسیم بندی قدیمی تر این کلاس به دو ساب کلاس 1-3 و 2-3 تقسیم بندی می شدند ولی در تقسیم بندی جدید برای مایعات قابل اشتعال ساب کلاسای در نظر گرفته شده است ولی برای این مواد گروه های بسته بندی PG I, II, III مورد نظر می باشد.

این مطلب بروزرسانی شد و اطلاعات تکمیلی در مورد طبقه بندی مواد و کالاهای شیمیایی خطرناک پیوست شد.

ادامه مطالب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ سیستم های طبقه بندی مواد شیمیایی

⇐ مدیریت حوادث کالاهای خطرناک

⇐ استاندارد بین المللی ایمنی مواد شیمیایی (GHS)

⇐ مقدمه ای بر ارزیابی ریسک مواد شیمیایی

⇐ جزوه ایمنی مواد شیمیایی دکتر کلات پور