آشنایی با صنایع، مواد و محصولات شیمیایی

آشنایی با صنایع، مواد و محصولات شیمیایی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 13

فهرست:

• مقدمه
• ایمنی مواد شیمیایی
• تعریف و طبقه بندی صنایع شیمیایی
• محصولات صنایع شیمیایی
• درجه خلوص مواد شیمیایی
• راهنمای عملی برای کارگران و کارفرمایان

مقدمه:

امروزه زندگی انسان ارتباطی تنگاتنگ با مواد شیمیایی گوناگون پیدا کرده است. آزمایشگاهها، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، کشاورزی، نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی، صنایع غذایی، صنایع معدنی، صنایع آرایشی و بهداشتی، صنایع سلولزی، صنایع داروسازی، صنایع مواد شوینده و پاک کننده و … همگی با مواد شیمیایی سروکار دارند و حذف این مواد، زندگی انسان را مختل می کند. تهیه، تولید و مصرف مواد شیمیایی می تواند دربردارنده خطرات گوناگون، به ویژه برای کارگران در معرض باشد. استفاده روزافزون مواد شیمیایی، سالانه باعث هزاران حادثه و بیماری شغلی شده است. به گونه ای که شماری فراوان از کارگران در نتیجه حوادث و بیماری های شغلی از چرخه اقتصادی بیرون رفته و هزینه های سنگینی بر سازمانهای بیمه گر تحمیل شده است. بر اساس یک برآورد از مجموع ۵/۷ میلیون تن آلاینده شیمیایی رها شده در آمریکای شمالی در سال ۲۰۰۶، ۱/۸ میلیون تن مواد سمی (انباشت پذیر و تجزیه ناپذیر در محیط زیست)، ۹۷۰ هزار تن مواد سرطان زایا مشکوک به سرطان زایی و ۸۵۷ هزار تن سموم تولید مثلی بوده اند. از این رو، شناسایی مواد شیمیایی خطرناک، تعیین شیوه کار ایمن و بی خطر، انبارداری و حمل و نقل درست آنها برای حفظ سلامت کارگران و نیز پاکیزگی محیط زیست ضروری است.

استفاده از مواد شیمیایی در کشورهای در حال توسعه ای مانند ایران، رشد بسیار سریعی دارد. لیکن در این کشورها دانش مربوط به کاربرد صحیح و خطرات این مواد اندک بوده و توانایی لازم برای مقابله با اثرات آنها محدود است.

ایمنی مواد شیمیایی

حوادثی که بر اثر واکنش های مواد شیمیایی پدید می آید، «حوادث شیمیایی» نامیده می شود. معمولا فراوانی وقوع حوادث شیمیایی بالا نیست، ولی پیامد آنها شدید است. به همین دلیل یکی از مباحث اصلی در ایمنی صنعتی و نیز ایمنی جامعه کنترل اینگونه حوادث است. به این بخش از ایمنی، « ایمنی مواد شیمیایی» میگویند که دربردارنده گستره ای از اقدامات فنی و مدیریتی در مراحل خرید، حمل و نقل، ذخیره سازی و کاربرد مواد شیمیایی است. ایمنی مواد شیمیایی در تمام صنایع، به ویژه در صنایع فرآیندی، اهمیت فراوان دارد. در صنایع فرآیندی با استفاده از فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی یا راههایی دیگر مواد خام به محصولات بینابینی یا نهایی تبدیل میشود. در این صنایع، تولید، ذخیره، حمل و نقل، استفاده و دفع مواد شیمیایی ذات خطرناک بوده و پتانسیل رخداد حوادث فاجعه بار در آنها بسیار بالاست.

پایان و سرانجام همه خطرات یکسان نیست. خطرات شغلی و فردی؛ مانند لیز خوردن، سقوط، بریدگی و حوادث ترافیکی، بریک تا چند نفر تأثیر می گذارند. در حالی که خطرات مربوط به فرآیند ممکن است حوادثی بزرگ، همچون انتشار مواد خطرناک، آتش سوزی، انفجار و یا ترکیبی از آنها را سبب شوند. حوادث فرآیندی ممکن است پیامدهای فاجعه آمیزی از جمله جراحت و فوت افراد همراه با خسارات درخور توجه به تأسیسات و محیط زیست را به دنبال داشته باشد. اینگونه حوادث نه تنها به افراد شاغل در تأسیسات آسیب می رساند، بلکه بر مردم عادی نیز که در نزدیکی این تأسیسات زندگی می کنند، اثر می گذارد. به همین دلیل مدیریت ایمنی فرآیند بر طراحی و مهندسی واحد، ارزیابی ریسک، تحقیق و بررسی حوادث، مدیریت تغییر، بازرسی، آزمایش، تعمیر و نگهداشت تجهیزات، کنترل مؤثر هشداردهنده های فرآیند، روش های اجرایی عملیات و تعمیرات، آموزش کارکنان و عوامل انسانی تمرکز دارد. برای درک تفاوت ایمنی فردی و ایمنی فرآیند می توان مثال زیر را مطرح کرد. یکی از مشکلات مهم ایمنی در صنایع هوایی، آسیب های ماهیچه ای و کمری باربرها ناشی از بلند کردن و حمل چمدان مسافران است (ایمنی فردی). اما هیچ خط هوایی تصور نمی کند که کاهش این نوع حوادث می تواند ایمنی پرواز را (معادل ایمنی فرآیند بهبود بخشد. برای بهبود این دو نوع ایمنی، فعالیت ها و برنامه هایی متفاوت لازم است.

تعریف و طبقه بندی صنایع شیمیایی

به دلیل تنوع بسیار زیاد محصولات و فرآیندها در صنایع شیمیایی، در عمل ارایه تعریفی دقیق از این صنعت دشوار است. با این وجود، در قاعده هرم این صنایع شرکتهایی قرار دارند که از ترکیب مواد آلی و معدنی به دست آمده از زمین با گرما، آب یا هوا محصولاتی تولید میکنند که خود به عنوان مواد اولیه و خوراک برای تولید سایر مصنوعات به کار می روند. به بیان دیگر صنایع شیمیایی به بخشی از صنایع گفته می شود، که مواد شیمیایی مورد نیاز دیگر صنایع را از طریق تبدیل مواد خام به مواد مورد نیاز، تامین می کند. پالایشگاه ها و واحدهای پتروشیمی که مواد خام نفتی را به موادی چون سوخت، حلال (محصولات غذایی)، رزین و … تبدیل می کنند، نمونه ای از صنایع شیمیایی به شمار می روند. هدف و مأموریت صنایع شیمیایی به عنوان یکی از این گروه های صنعتی، تولید و فرآوری مواد از طریق واکنش های شیمیایی است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ایمنی در صنایع شیمیایی

⇐ مروری بر علیت رویداد فرآیندهای شیمیایی

⇐ ارزیابی ریسک بهداشتی مواد شیمیایی