آسیب ها و بیماریهای شنوایی ناشی از سر و صدا

آسیب ها و بیماریهای شنوایی ناشی از سر و صدا

ویژگی های عامل ایجادکننده

سر و صدا (noise) عموما به یک صدای ناخواسته اطلاق می گردد. صدا احساسی است که در نتیجه ارتعاش هوا یا هر محیط دیگری در گوش حاصل می شود. صدا همچنین می تواند با برخورد مستقیم با ماده مرتعش ادراک شود. گوش انسان قادر به درک صدای در محدوده 16 الی 20000 هرتز می باشد. یک سر و صدا با موج کوتاه دارای حداکثر انرژی منحصر شده در فرکانس های با طیف کوتاه است، و یک صدای خالص (مثل صدای حاصل از تنظیم یک چنگ موسیقی) دربرگیرنده صدایی منفرد با فرکانس خیلی ثابت. در مورد سر و صدای با موج گسترده، انرژی صوتی روی فرکانس هایی با طیف بلند توزیع می شود. میزان زیان بخشی (noise) سروصدا، بستگی به چندین عامل دارد:

شدت: شدت صدایی که توسط گوش دریافت می شود، مستقیما متناسب است با لگاریتم مجذور فشار صوتی که در نتیجه ارتعاش امواج واقع در محدوده شنوایی پدید می آید. بنابراین میزان فشار صدا روی یک سیستم محاسباتی به لگاریتمی در واحد دسی بل (dB) محاسبه می شود.

تناوب (فرکانس): فرکانس های صدای قابل شنوایی برای انسان در محدوده بین 16 تا 20000 هرتز می باشد. فرکانس های گفتاری دربرگیرنده محدوده 250 الی 4000 هرتز می باشد. صداهای با فرکانس بالا بیشتر خطرناک هستند.

مدت تماس: میزان تأثیرات مخرب سر و صدا متناسب با مدت زمان در معرض قرار گرفتن با آن بوده و به نظر میرسد که با مقدار انرژی که به گوش داخلی میرسد، مرتبط است. بنابراین مطلوب است که تمام عوامل صدایی موجود در محیط اندازه گیری بکار میرود.

ماهیت: این اصطلاح به نحوه انتشار انرژی صوتی در واحد زمان، اطلاق می گردد.

مشاغلی که احتمال قرار گرفتن در معرض صدا در آنها وجود دارد

مشاغل در معرض صدا

در صنعت، افزایش بخش های مکانیزه باعث افزایش میزان سر و صدا می شود. مشاغلی که به طور ویژه خطر کاهش شنوایی یا کری در آنها وجود دارد عبارتند از: معدنچیان، حفاران تونل، استخراج سنگ معدن (انفجار معدن و مته کاری)، مهندسی صنایع سنگین (ذوب آهن، پرس های آهنگری و …)، رانندگی ماشین هایی که موتورهای انفجاری دارند (نظیر کامیون ها، ماشین های ساختمانی مثل بیل مکانیکی و غلطک و …) ماشین های بافندگی و آزمایش موتورهای جت می باشند.

مکانیسم عمل و انواع افت شنوایی

تحت شرایط تجربی، صداهای بسیار بلند در محدوده شنوایی، باعث آسیب های غیرقابل جبران در بخش حلزونی گوش درونی می شود.

کری هم به شكل موقتی و هم پایدار می تواند ایجاد شود (تغییرات اولیه روی سلول های پایه غشا حلزونی اثر می گذارد) تغییر موقتی آستانه شنوایی در نتیجه سر و صدا (یا NITTS یا خستگی شنوایی) یک کری موقتی حاد است که به طور تجربی پس از تماس کوتاه مدت با سر و صدای زیاد ایجاد شده است. بازگشت شنوایی به سرعت و بطور کامل پس از قطع سر و صدا ایجاد می شود. تغییر دائمی آستانه شنوایی در نتیجه سر و صدا یا (NIPTS) عبارت است از افت شنوایی غیرقابل برگشتی که در نتیجه تماس طولانی مدت با سر و صدا پدید می آید.

تغییر آستانه شنوایی در نتیجه سر و صدا درجاتی از کاهش شنوایی (کری است که منحصرا سر و صدا پدید می آید (پس از اینکه افت شنوایی ناشی از پیری حذف شود). اختلالات شنوایی عموما به سبطحی از شنوایی اطلاق می شود که در آن افراد به علت عدم فهم محاوره معمولی براحتی نمی توانند زندگی عادی داشته باشند.

سنجش تماس

سنجش محیطی

وسایل اندازه گیری میزان سروصدا (noise) در صنعت مجموعه ای از فیلترهای صدا با انواع مختلف (C, B, A) می باشد و ثبت اندازه گیری ها توسط فیلترهایی با عناوین (dB (B) dB (A و (dB (c به ترتیب صورت می گیرد سر و صدا اکثرا با (dB (A اندازه گیری می شود. در هر حال چون اندازه گیری میزان سروصدا با ابزاری که گفته شد، صداهای آنی و ضربه ای (impulsiv) را ثبت نمی کنند، مرسوم است که 10dB به مقدار اندازه گیری شده در صورتی که در محیط صدای ضربه ای هم وجود داشته باشد اضافه شود. همچنین تکنیک های دزیمتری برای ثبت انرژی صدای ایجاد شده در دوره های زمانی تدوین شده است. برای اندازه گیری میانگین میزان وسایل استاندارد که میانگین زمانی را در نظر میرد (معمولا 8 ساعت) بکار میرود. این مقدار، نشان دهنده، میزان فشار صدای مداوم می باشد (Leq).

سنجش بیولوژیک

اختلالات شنوایی با کاهش شنوایی متوسط آریتمتیک dB 26 الی 30 و یا بیشتر (dB)، در فرکانس های مشخص (یعنی 500 ، 1000، 2000، 4000 هرتز) مشخص می شود که از کشوری به کشور دیگر فرق می کند. آزمایشات اودیومتری کارگران که در معرض تماس بوده اند، می تواند با مقادیر تئوریک بدست آمده با ابزار سنجش سر و صدا متفاوت باشد.

از این اختلاف به علت اشکال در پیدا کردن مقدار واقعی انرژی صدایی که به گوش میرسد، توجیه می شود. ضمن آنکه صداهای آنی یا ضربه ای هم در محیط وجود دارد.

تأثیرات کلینیکی

مشخصات کاهش شنوایی ناشی از تماس شغلی با سر و صدا، به ترتیب زیر می باشند:

• کاهش شنوایی گوش درونی توأم با تغییر مکان (به طرف جلو) القاء و هدایت هوایی یا استخوانی (recruitment)
• کاهش شنوایی دو طرفه بوده و کم و بیش متقارن است
• کاهش شنوایی در فرکانس 4000 هرتز شروع می شود. در این مرحله یک حالت V شکل مشخص در ادیوگرام ایجاد می شود. این حالت مخفی است (تنها اشکال شنوایی، دشواری در شنیدن صداهای نجوا است)، و مشخص نمودن این حالت نیاز به روش های سیستمیک تشخیصی دارد. پس از یک دوره تماس بیشتر کاهش شنوایی بیشتر شده و فرکانس های وسیع تری را هم شامل می شود و آسیب شنوایی شروع به تظاهر می کند. اگر تماس های بعدی قطع نشود، کاهش شنوایی شدیدتر شده و نزدیک به کری خواهد شد.
• اگر کری اتفاق بیفتد این حالت دائمی و پایدار خواهد بود، حتی اگر سر و صداهای مزاحم نیز قطع شود. گاهی اوقات در تصویر کلینیکی بیماری تفاوتهایی دیده می شود. برای مثال کاهش شنوایی می تواند بطور غالب یکطرفه باشد. این امر ناشی از وضعیت سردرحین انجام کار می باشد. بویژه وقتی که سر و صدا (noise) اساسأ ضربه ای یا فرمانی باشد.

آپوپلکسی (ناتوانی در نتیجه اختلال در سیستم خونرسانی مغزی) حاداحتمالا تنها در کارگرانی دیده می شود که در معرض سر و صداهای بلند در عملیات انفجاری یا سایر اتفاقات ناگهانی در حین کار، قرار گرفته اند. برخی از اشکال آپوپلکسی ناشی از (noise) سروصدا، در محدوده فرکانس های پایین شروع می شوند (کمتر از 500 هرتز). کارگرانی که معمولا تحت چنین شرایطی قرار می گیرند عبارتند از: کارگران تست موتور ( test-bed ) و کارگرانی که در تعمیر موتورهای جت فعالیت می کنند. در چنین مواردی کری شدید بوده و عوارض بیماری به سرعت پیشرفت می نماید.

رابطه بین میزان تماس و عوارض آن

رابطه بین تماس و عوارض آن

امروزه روی این نکته توافق شده است که آسیب شنوایی در سطوح کمتر یا مساوی 75dB (A)Leq برای تماس روزانه 8 ساعته قابل اغماض است حتی در تماس با (80dB (A افزایش واضحی در گروه افراد مبتلا به آسیب شنوایی پدید نمی آید. در dB 85، احتمالا پس از 5 سال کار، یک صد از کارگران، برخی از علائم کاهش او را (که اغلب خفیف هستند)، نشان خواهند داد. پس از 10 سال کار، 3 درصد از کارگران احتمال کاهش شنوایی خواهند داشت. و پس از 15 سال ، 5 درصد از آنان دچار عای شنوایی خواهند شد. در سر و صدای (noise) حدود 90 (dB(A کاهش شنوایی به بی سابقه کار به ترتیب 4 ، 10 ، 14% و در (95dB(A ، درصدها عبارت خواهند بود از: 7%، 17 و 24%.

پیش آگهی

عموما، آسيب شنوایی ناشی از سر و صدا پس از چندین سال تماس با آن ایجاد می شود. سرعت تخریب سیستم شنوایی بستگی به میزان، اجزاء ضرب های صدا و مدت زمان تماس و همچنین حساسیت فرد، طبیعت صدا که هنوز کیفیتی ناشناخته است، خواهد داشت. برخی از شرایط بیماری زا (پاتولوژیک) به بروز آسیب شنوایی کمک می کنند، نظير مسمومیت ها، جراحات و سنین 55 سال به بالا . تأثیر بیماریهای گوش میانی روی حساسیت به صدا، به استثنای مرحله لابيرنيت (byrinthitisها) هنوز مورد بحث می باشد. آسیب شنوایی احتمالا همراه با تغییراتی در سیستم های عصبی یا عروقی است که این تغییرات شامل : مراحل آستنی (ضعف) و حالات نوروتیک عصبی می باشند.

تشخیص های افتراقی

آسیب وارده به عصب شنوایی (ناشی از عفونت یا مسمومیت)، اتو سکلروزیس و بیماریهای گوش میانی در نتیجه اوتیت مزمن، باید از تشخیص حذف شوند.

حساسیت

عقیده بر این است که افراد با سابقه مننژیت، درمان با داروهای سمی برای گوش اوتوکسیک، ازدواج های فامیلی که باعث کری اولیه، دیابت ها، يا هيپرتانسيون شریانی، باعث افزایش حساسیت نسبت به کاهش شنوائی در نتیجه تماس با سروصدا (noise) می شود.

تاثیر اوتیت ها یا عفونت های گوش میانی در حساسیت نامشخص است. در هر صورت اگر هر نوع حالات بیماری در گوش کارگری که در تماس با سروصدا (noise) هست، تشخیص داده شد، اقدامات احتیاطی توصیه می شوند. آزمایشات تعادل شنوایی Auditory fatigue برای تشخیص حساسیت افراد نسبت به سروصدا (noise) پیشنهاد شده است. در چنین آزمایشاتی، آستانه شنوایی ابتدا در فرکانس های 4000 هرتز اندازه گیری شده و سپس گوش در معرض صداهای بلند مشخصی برای مدت زمان معین قرار می گیرد (مثلا صدایی با فرکانس 2000 هرتز، 80 دسی بل به مدت 8 دقیقه) سپس مجددا یکبار دیگر آستانه شنوایی در 4000 هرتز اندازه گیری شده و تفاوت در آستانه های شنوایی بین مراحل قبل و بعد از تماس، نشان دهنده اختلال تعادل در شنوایی فرد می باشد. به هرحال ارتباط واقعی بین خطر کری و تغيير آستانه شنوایی هنوز تثبیت نشده است.

معاینات بهداشتی

معاینات پزشکی

معاینات قبل از استخدام

معاینات قبل از استخدام شامل تاریخچه پزشکی و معاینات فیزیکی با توجه ویژه به درجه کفایت شنوایی می باشد. آزمایشات غربالی شنوائی سنجی نیز توصیه شده است.

معاینات دوره ای

از نظر پزشکی، این معاینات عينة مشابه به معاینات قبل از استخدام است و هر سال یکبار بایستی تکرار شده و باید شامل معاینات سالانه شنوایی سنجی غربالی روش شنوایی سنجی با (تن – خالص) باشد . این آزمایش غربالی، قابل اجرا در کارخانه بوده ضمن آنته کابین های مناسب با سروصدای (noise) پائین قابل دسترسی است. در غير اینصورت ، آزمایش حتما باید در اطاقهای مجهزیا کاروان ادیومتریک صورت گیرد.

اقدامات درمانی ویژه

انتقال بیمار از کار پرسر و صدا به منظور متوقف ساختن جریان آسیب های بعدی لازم است.

اقدامات کنترل و پیشگیری

اساسی ترین روش، کاستن میزان سر و صدا با روش های تکنیکی مثل روش های اصلاحی (جاذب های صدا، دیوارهای ضد انعکاس صدا، منحرف کننده های امواج صوتی محصور کردن و …) می باشد. و یا ترجیحا با طراحی ماشینهایی که سر و صدای کمتری داشته باشند. محافظت فردی بصورت توصیه ها و آموزش کارگران و تشویق آنها به استفاده از وسایل و ادوات حفاظت فردی گوشی های (plugs) پلاستیکی که گاهی اوقات کمتر تحمل می شوند و نیز گوشی های یکبار مصرف اشباع شده از موم میزان سر و صدا را تا حدود 8dB تا 30dB کاهش می دهند. محافظ های گوش (Muss type) و هدفون ها بسیار مؤثرتر هستند (کاهش به میزان 20 الی 40 دسی بل). گرچه از نظر پوشیدن، زیاد خوشایند نیستند ولی استفاده از آنها در مواقعی که تماسهای مقطعی با صدای بسیار بالا پیش می آید، ضروری است (مثلا میزان صدا هنگامی که پرسنل پرواز، هواپیما را برای نشستن تحمل می کنند). استانداردهای متعدد ملی و بین المللی وجود دارد که آستانه های خطرناک را برای گوش تحت عنوان شدت صدا یا فرکانس صدا ارائه کرده است به عنوان یک قانون کلی، آستانه صدا برای ایجاد تأثیرات نامطلوب مدت 8 ساعت کار در هر روز تماس 85 (dB) در فرکانس 100 هرتز می باشد. جداولی که نشان دهنده مقادیر آستانه ای مشابه برای سایر فرکانس ها و مدت زمان تماس در طول انجام کار (شیفت کاری) در دسترس همگان هست.

حتما بخوانید:

⇐ بررسی سر و صدا در صنعت

⇐ نمونه عملی اندازه گیری سر و صدا در محیط کار

⇐ اثرات صدا بر روان

⇐ نقش عوامل زیان آور محیط کار در بیماری های شغلی