آزبست چیست؟ کاربرد و عوارض ناشی از آن

آزبست چیست؟ کاربرد و عوارض ناشی از آن

آزبست نام گروهی از ترکیب‌ های معدنی منیزیم و سیلیسیوم است که اغلب در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت می‌شود. این مواد به خاطر مقاومت زیادی که در برابر گرما و آتش دارند به عنوان مواد نسوز بکار می‌ روند.

بیشترین میزان مصرف آزبست در جهان مربوط به آزبست سیمان و استفاده از محصولات سیمان در کارهای عمرانی می باشد. بنابراین می‌توان گفت که میزان عرضه و تقاضا در جهان در درجه اول به میزان فعالیت های عمرانی و تقاضای این صنعت جهت محصولات سیمان آزبست وابسته است ، ولی درمورد آزبست به دلیل مخالفت های روز افزون جهانی و رشد آگاهی های عمومی و نیز به لحاظ بیماری زا بودن این ماده معدنی، روند جهانی و عرضه و تقاضا با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه خواهد بود.

تعطیلی بسیاری از معادن آزبست دنیا را می‌توان موید این مطلب دانست. عمده تولید آزبست در ایران معدن حاجات نهبندان می‌باشد و معادن دیگر که غیر فعال هستند بسته به نیاز کشور و شرایط زمانی و مکانی به تولید آزبست مبادر می ورزند.

کاربردهای آزبست هم اکنون در صنعت

• از آزبست برای مصارف زیر استفاده می‌شود:
• عامل افزایش مقاومت سیمان در لوله‌های سیمانی و قطعات پوششی سقفی.
• عامل افزایش دهنده نقطه اشتعال در منسوجات و محصولات کاغذی.
• عامل افزایش مقاومت لنت‌ های ترمز و کلاچ در برابر سایش.

مهم‌ترین فرآورده های آزبستی به شرح زیر هستند:

• محصولات آزبستی سیمانی: شامل لوله‌های آزبست سیمانی، ناودانی و صفحات ایرانیت، که در صنایع گوناگون بکار می‌ روند.
• جامه‌ های نسوز: لباس، جلیقه، نمدها و دیگر مواد نسوز.
• کاغذهای آزبستی: از این نوع کاغذها به عنوان پوشش لوله‌ها و عایق های الکتریکی استفاده می‌کنند.
• مواد مالشی و حرارتی: صفحه کلاچ، لنت ترمز، انواع واشر و غیره.
• به‌ عنوان ماده پرکننده: در آسفالت، رنگ شیمیایی، کاشی، پلاستیک. آزبست و سلامت انسان الیاف آزبست می تواند به ذرات بسیار ریز و غیرقابل رویتی تبدیل شود. این ذرات نامرئی که قطر آنها کمتر از 0.5 میکرون است، در هنگام تنفس به اعماق ریه نفوذ می کنند و برای همیشه در آن جا می مانند.

با گذشت زمان این ذرات بر اثر تحریکات مداوم خود می توانند سبب بیماری های آزبستوسیس (Asbestosis)، سرطان ریه و یا بیماری مزوتلیوما (Mesothelioma) شوند که همه آنها نهایتا به مرگ منتهی می شوند.

بیماری‌های ناشی از استنشاق آزبست

عبارت‌ اند از: آزبستوسیس سرطان ریه مزوتلیوما سرطان حنجره علاوه بر آسیب های ریوی تماس با آزبست به پوست و حتی به چشم نیز آسیب خواهد رساند هنگام برخورد و کار با آزبست باید از تجهیزات حفاظتی ( ماسک – عینک -لباس و دستکش مخصوص ) استفاده نمود.

آزبست و محیط زیست الیاف آزبست توسط استخراج از معدن، اره‌ کشی، عملیات تخریب ساختمان‌ هایی که در عایق‌ سازی آنها از آزبست استفاده شده، و بطور کلی تخریب هر فرآورده آزبست دار به محیط زیست وارد می‌شوند. در شهرهای بزرگ یکی از مهم‌ترین راه‌ های ورود آزبست به هوا از طریق لنت ترمز و کلاچ خودرو است.

از دید تولید کنندگان محصولات آزبست، از آنجا که صنعت آزبست، نیاز به انرژی کمتری در مقایسه با محصولات جایگزین که از پتروشیمی و استخراج فلزات بدست می‌آید، دارد، دوستدار محیط زیست است. مصرف آزبست در ایران از صنایع عمده مصرف کننده در ایران می توان صنایع لوله و سیمان آزبستی ، صنایع لنت ترمز و صفحه کلاج و کاشی و کفپوش ( تعدادی از تولید کنندگان آنها از آزبست استفاده می کنند ) را نام برد .

مصرف عمده آزبست در ایران در تولید لوله و ورقه ای سیمان آزبستی می باشد . برای تولید لوله آزبست سیمانی 20-15% آزبست به کار می رود . در کشور ما مقدار مصرف آزبست در این صنعت بیشتر از متوسط جهانی است . تولید لوله سیمان آزبستی در سال 79 ممنوعیت استفاده از آزبست مصرف آزبست از حدود سال 1980 میلادی در کشورهای صنعتی جهان به شدت کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مصرف آن در حال افزایش است. در سال ۱۹۹۶ نخست وزیر فرانسه، فرمانی مبنی بر قدغن کردن استفاده از آزبست صادر کرد. این فرمان شش ماده‌ ای مقرر کرده بود که استفاده از آزبست در کلیه محصولات تا سال ۲۰۰۱ محدود و سپس بطور کامل قطع گردد تا از آلودگی زیست محیطی ناشی آزبست جلوگیری گردد.

به‎ طور کلی اروپاییان معتقدند که آزبست سمی است و اثرات مخرب آن کاملاً شناسایی شده‌ است ولی کانادایی‌ ها اعتقاد دارند که به صورت کنترل شده و با احتیاط می‌توان از آن استفاده کرد. از این درگیری تحت عنوان جنگ آزبست یاد شده‌ است.

روسیه، چین و کانادا ۶۵ درصد تولید آزبست در جهان را در اختیار دارند و کانادایی‌ ها در حال گسترش فعالیت های خود هستند.

در ایران نیز در سال 1379 هیات وزیران بر اساس مصوبه ای، مصرف آزبست را در همه کارخانه ها و واحدهای صنعتی ممنوع اعلام کرد. بر اساس این قانون و مهلت زمان داده شده، استفاده از این عنصر بسیار خطرناک باید از مرداد ماه 1386 در کارخانه های کشور متوقف می شد، اما با وجود این که واحدهای صنعتی تا اجرای این قانون هفت سال زمان برای جایگزینی این ماده سرطان زا داشته اند، تاکنون فقط تعداد انگشت شماری در این باره اقدام کرده اند، این در حالی است که به گفته کارشناسان محیط زیست، آزبست یک آلاینده سمی و از میان آلاینده های دیگر، هزاران برابر خطرناک تر است، بنابراین باید هر چه زودتر از چرخه مصرف حذف شود.

این مطلب محتواش بروزرسانی شده است. با ما همراه باشید تا سیر تا پیاز آزبست را برررسی کنیم.

خطرات آزبست

خطرات آزبست

 

خطرات آزبست

از خطرات آزبست می توان به این اشاره کرد که ، الیاف آزبستی که در هوا رها شده اند اگر تنفس شود و به بخش های عمیق ریه رود می تواند باعث آسیب شود. فیبر های قابل تنفس کوچک آزبست در شش ها ته نشین می شوند. مکانیسم ایمنی بدن هم نمی تواند این الیاف را هضم کند. این الیاف حتّی می توانند به پرده جنب (بین شش و قفسه سینه) نیز برسند و باعث بیماری خطرناک سرطان مزوتلیوما شوند. به طور کلی بیماری های ناشی از آزبست شامل: آزبستوزیس، مزوتلیوما، سرطان ریه، دیگر سرطان ها و بایستی توجه داشت بیماری های ناشی از آزبست درمان ندارد و فرد پس از مدتی جان خود را از دست می دهد. معمولاً ۱۵تا ۲۰ سال طول می کشد تا علائم خود را نشان دهند (تنگی نفس، سرفه و) اثرات بهداشتی ناشی از مواجهه با آزبست حتی می تواند پس از قطع مواجهه نیز پیشرفت کنند.

آزبست نام تجاری چندین ماده معدنی است که به شکل وسیع در تهیه لنت ترمز اتومبیل و برخی مصالح ساختمانی به کار میروند و یکی از آلاینده های مهم هوا است. پراکنده شدن ذرات آزبست در هوا  و خطرات آزبست سبب ایجاد اختلالات نفسی و ابتلا افراد به بیماریهای وخیم ریوی می شود.

سابق بر این آزبست برای حفاظت از آتشسوزی و ایزوله کردن لوله های آب گرم، پوشش و نمای ساختمان و لنت ترمز خودروها استفاده میشد. اما به دلیل سرطانزا بودن و خطرات آزبست، در بسیاری از کشورها تولید و استفاده از این ماده ممنوع شده است. در هر شبانه روز معادل ۷تن آزبست یا لنت ترمز در هوای تهران تولید می شود. استنشاق آزبست یا لنت ترمز از راه تماسهای شغلی یا محیطی اتفاق میافتد. آزبست به دلیل داشتن ویژگی های نسوز بودن و قابلیت انعطاف به شکل یک ماده صنعتی با ارزش درآمده است که برای آن بیش از ۳۰۰۰ مورد استفاده شناخته شده است. در محیط زیست اصطکاک یا ساییدگی از لحاظ آلوده سازی هوا اهمیت زیادی دارد، این پدیده عبارتست از پراکندگی ذرات که در نتیجه ساییده شدن به وسیله مالش ایجاد می شوند. روزانه بیش از یک میلیون خودرو در سطح شهرهای بزرگ در آمد و شد هستند که به لحاظ وضعیت خاص ترافیک رانندگان پیوسته از ترمز استفاده می کنند.

با هر بار استفاده از ترمز خودرو مقداری از لنت ترمز تحت عمل اصطکاک لنت با کاسه یا دیسک چرخ ساییده شده و آزبست موجود در آن به شکل غبار از درز کاسه های چرخ و یا به طور مستقیم از کنار دیسک چرخ به زمین میریزد و در هوا پراکنده شده و بر اثر جریان های سطحی هوای نزدیک به آسفالت خیابان (که حرکت اتومبیل ها آن را تشدید می کند) در محیط شهر پراکنده می شود. پاک کردن محیط زیست از خطرات آزبست به عهده همه است. اگر در محل کارتان از آزبست استفاده شده است شما نیز به نوبه خود از مسئولان بخواهید تا محیط کار شما را از این آلودگی پاک کنند. این عمل به عهده مسئولان سازمانهای مربوطه است تا محیط کاری را به محیطی سالم برای کار تبدیل کند. اگر حجم آزبست مصرفی کم باشد باید با نظارت شهرداری ها جمعآوری شود. در غیر این صورت باید با همکاری سازمان بازیافت در هر استان این موضوع پیگیری شود. در تمام موارد باید به جای استفاده از آزبست به ویژه زمانی که به عنوان عایق مورد استفاده قرار میگیرد از مواد و عایق های جایگزین آن استفاده شود. لازم به ذکر است تجارت این مادّه به خاطر دارا بودن خواص ویژه و ارزانی آن بسیار سودآور است.

آزبست و سلامت انسان

 آزبست و سلامت انسان

الیاف آزبست می‌تواند به ذرات بسیار ریز و غیرقابل رویتی تبدیل شود. این ذرات نامرئی که قطر آن‌ها کمتر از ۰٫۵ میکرون است، در هنگام تنفس به اعماق شش نفوذ می‌کنند و برای همیشه در آن جا می‌ مانند. با گذشت زمان این ذرات بر اثر تحریکات مداوم خود می‌توانند سبب بیماری‌های آزبستوسیس، سرطان ریه و یا بیماری مزوتلیوما شوند که همه آن‌ها در نهایت به مرگ منتهی می‌شوند.

بیماری‌های ناشی از استنشاق آزبست:

• آزبستوزیس
• سرطان ریه
• مزوتلیوما
• سرطان حنجره

با توجه به اینکه آزبست به تنهایی عامل بیش از 50 درصد از سرطان های شغلی در سراسر دنیاست، کشورهای توسعه یافته بیش از پیش مصمم شدند تا مصرف این ماده را منع کرده و مشغول چاره جویی برای حل مشکل آزبست مصرف شده در کشورهایشان طی سال های گذشته شوند.

در همین زمان کشورهای در حال توسعه که به صنعت به عنوان بستری جهت پیشرفت کشورشان نگاه می کردند در حال رشد اقتصادی و گسترش صنایع خود بودند. در برخی از این کشورها که عمدتاً در آسیا قرار دارند، آزبست توجه اهالی صنعت را به خود جلب کرد آنچنان که که عوارض و اثرات آن بر روی سلامتی انسان ها مورد بی توجهی قرار گرفت. امروزه در حالی که اروپا با عوارض ناشی از مصرف آزبست طی 30 تا 50 سال گذشته دست به گریبان است آسیا هر ساله بر مصرف این ماده می افزاید.

 مهمترین فرآورده های آزبست

 

اثرات آزبست بر روی سلامت انسان

 

الف- محصولات آزبست سیمان:

شامل لوله‌های آزبست سیمانی، ناودانی، صفحات ایرانیت، دیوارهای پیش ساخته گچی و توفال های سقف، پوشش های سیمانی، برخی کاشی ها مثل کاشی کف های آسفالتی و کاشی کف های وینیلی، پلاستر های ضد صوت و پوشش های دکوری یا سقف.

مواد مالشی و اصطکاکی:

صفحه کلاچ، لنت ترمز، انواع واشر، پانل های تجهیزات آسانسور، کفشک های ترمز آسانسور و بالابر و…

پ- جامه های نسوز:

لباس، جلیقه، نمدها، هود های آزمایشگاهی، دستکش های آزمایشگاهی، پتوهای آتش نشانی، پرده های ضد آتش و دیگر مواد نسوز.

ت- ماده پرکننده و عایق:

عایق آزبست افشانه شده، ترکیبات درزگیر نواری شکل و کاغذهای آزبستی (عایق لوله و…)، مواد کاغذی ضدحرارت، مواد درزگیر ضد حرارت، عایق های ضد حرارت، عایق های ضد آتش، در های ضد آتش، ترکیبات اتصال دهنده، مواد چسبنده، ترکیبات بتونه، عایق های الکتریکی، عایق های سیستم تهویه مطبوع، عایق های دیگ بخار، مواد پارچه ای درزگیر مجاری، عایق برج های خنک سازی، مجاری الکتریکی و  گرمایی، لباس های عایق الکتریسیته.

ث-سایر: برخی رنگ های شیمیایی،  پلاستیک و …

 آزبست و محیط زیست

الیاف آزبست توسط استخراج از معدن، ارّه‌ کشی، عملیات تخریب ساختمان‌ هایی که در عایق‌ سازی آنها از آزبست استفاده شده، و بطور کلی تخریب هر فرآورده آزبست دار به محیط زیست وارد می‌شوند. در شهرهای بزرگ یکی از مهم‌ترین راه‌ های ورود آزبست به هوا از طریق لنت ترمز و کلاچ خودرو است.

از دید تولید کنندگان محصولات آزبست، از آنجا که صنعت آزبست، نیاز به انرژی کمتری در مقایسه با محصولات جایگزین که از پتروشیمی و استخراج فلزات بدست می‌آید دارد، دوستدار محیط زیست است.

آزبست در طبیعت وجود دارد و می‌تواند وارد آب‌ ها شود، مدارک علمی موجود بیانگر این واقعیت است که با وجود اینکه آزبست در شبکه آبرسانی وجود دارد، مخاطرات بهداشتی از آن مشاهده نمی‌شود و بررسی‌ ها نشانگر آن هستند که میزان آزبست موجود در آب آشامیدنی از نظر سلامتی زیان‌آور نیست. با این حال در بسیاری از کشورها شاخص های تعداد فیبر موجود در آب برای پایش میزان آزبست موجود در آب وجود دارد.

ممنوعیت استفاده از آزبست

مصرف آزبست از حدود سال ۱۹۸۰ میلادی در کشورهای صنعتی جهان به شدت کاهش پیدا کرده‌ است. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مصرف آن در حال افزایش است.

در سال ۱۹۹۶ نخست وزیر فرانسه، فرمانی مبنی بر ممنوعیت استفاده از آزبست صادر کرد. این فرمان شش ماده‌ ای مقرر کرده بود که استفاده از آزبست در کلیه محصولات تا سال ۲۰۰۱ محدود و سپس بطور کامل قطع گردد تا از آلودگی زیست محیطی ناشی آزبست جلوگیری گردد.

به‌ طور کلی اروپاییان معتقدند که آزبست سمی است و اثرات مخرب آن کاملاً شناسایی شده‌ است ولی کانادایی‌ ها اعتقاد دارند که به صورت کنترل شده و با احتیاط می‌توان از آن استفاده کرد. از این درگیری تحت عنوان “جنگ آزبست” یاد شده‌ است. روسیه، چین و کانادا ۶۵ درصد تولید آزبست جهان را در اختیار دارند و کانادایی‌ ها در حال گسترش فعالیت‌های خود هستند.

بر طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در دوم مرداد ۱۳۷۹، مصرف آزبست در ایران از اول مرداد ۱۳۸۶ ممنوع شده‌ است. در تبصره این مصوبه آمده ‌است که در صورتی که پس از ۴۴ سال محرز شود که برای تولید لوله‌های آزبست سیمانی از نظر فنی، اقتصادی و زیست محیطی جایگزین مناسبی برای آزبست یافت نشده‌ است، این تصمیم در مورد لوله‌های آزبست سیمانی قابل تجدید نظر خواهد بود.

ایران نیز در سال 1993 به کنوانسیون روتردام پیوسته است که کشورهای عضو آن تعهد کرده اند تا در خصوص تجارت و حمل و نقل و مصرف برخی از مواد شیمیایی خطرناک اقدامات ایمنی خاصی را انجام دهند. البته تمامی انواع آزبست به جز كريزوتايل مشمول مواد شیمیایی این کنوانسیون هستند.

فیلم آزبست به زبان فارسی

این فیلم به تمام کسانی که در صنایع به نحوی با آزبست سروکار یا مواجهه دارند پیشنهاد می شود.

این پست بروزرسانی شد و فایل آزبست و بیماری های ناشی از آن با موضوعات زیر پیوست شد

حتما بخوانید:

⇐ آزبست قاتل خاموش (در مورد آن چه می دانید؟)

⇐ ایمنی در کار با سرب, آزبست و حلال ها