توضیحات
کتاب جنبه های بهداشتی پرتوهای یونساز
کتاب جنبه های بهداشتی پرتوهای یونساز رفرنس ارشد و دکترای بهداشت حرفه ای
تالیف: دکتر محمد رضا منظم، دکتر محسن کارچانی و مهندس کیکاوس ازره
فرمت: PDF تعداد صفحات: 344
فهرست:
- مقدمه
فصل اول: ساختار اتم و هسته
- ساختار اتم
- انواع مدل های اتمی
- اجزاء اتم
- واحد جرم اتمی
- ذرات بنیادی اتم
- ترازهای اتمی انرژی
- مدارهای الکترونی
- انرژی بستگی (پیوندی) الکترون
- نیروی هسته ای
- ترازهای انرژی هسته ای
- طبقه بندی هسته ها
- الف ـ طبقه بندی براساس تساوی اعداد پروتونی، نوترونی و جرمی
- ب ـ طبقه بندی براساس پایداری هسته ها
- بعضی از عوامل موثر در پایداری هسته ها
- نمودار تجزیه
- پرتو زایی
- مواد رادیواکتیو طبیعی
- هسته های پرتوزای اولیه
- سری نپتونیوم
-
- پرتوها و هسته های پرتوزایی کیهانی
- انواع تحولات رادیواکتیو.
- خصوصیات مشترک سه سری زنجیره موجود
- پرتوگیری از منابع پرتوزای طبیعی
- انواع منابع پرتوزایی
- مواد رادیو اکتیو مصنوعی
- طرق تهیه رادیو ایزوتوپ ها
- پرتوگیری از منابع پرتوزای مصنوعی
- سایرمنابع
- نیمه عمر
- نیمه عمر فیزیکی
- نیمه عمربیولوژیکی
- نیمه عمر موثر
- عمر میانگین
- اکتیویته
- پرتوزایی ویژه
-
فصل دوم: پرتو
- پرتوهای ذره ای
- پرتو آلفا
- واپاشی آلفا (α)
- نحوه محاسبه انرژی
- پرتو بتای منفی (نگاترون)
- واپاشی پرتو بتای منفی (نگاترون)
- محاسبه انرژی پرتو بتای منفی (نگاترون)
- پرتو بتای مثبت (پوزیترون)
- واپاشی پرتو بتای مثبت (پوزیترون)
- محاسبه انرژی پرتو بتای مثبت (پوزیترون)
- گیراندازی الکترون
- نوترون
- خواص و انواع نوترون
- تولید نوترون
- برهم کنش نوترون ها
- یونسازی نوترون
- پرتو آلفا
- پرتوهای الکترومغناطیس
- خاصیت ذره ای پرتوهای الکترومغناطیس
- خاصیت موجی پرتوهای الکترومغناطیس
- خصوصیات فیزیکی پرتوهای الکترومغناطیس
- کاربرد و بررسی طول موجهای مختلف طیف الکترومغناطیس
- نحوه تولید امواج الکترو مغناطیسی
- طیف پرتوهای الکترومغناطیس
- امواج رادیوئی
- مادون قرمز
- نورمرئی
- پرتو ماوراء بنفش
- لیزر
- چگونگی بوجود آمدن نور مرئی
- ساختمان لیزر
- انواع لیزر
- الف- لیزر حالت جامد
- لیزر یاقوت
- لیزر نئودیمیم
- ب- لیزرهای گازی
- لیزر هلیوم نئون
- لیزر دی اکسید کربن
- ج- لیزرهای مایع
- د- لیزر های دیودی
- ه- لیزرهای شیمیایی
- الف- لیزر حالت جامد
- انواع کاربرد لیزر
- کاربرد لیزر در پزشکی
- موارد استفاده از لیزر در پوست
- کاربرد لیزر در صنعت
- کاربرد لیزر در زمینه شیمی
- کاربرد نظامی لیزر
- کاربردهای محیطی لیزر
- تجهیزات لیزری برای ارتباطات و سیستم های اطلاعاتی
- سایر کاربردهای لیزر
- اشعۀ ایکس
- طیف اشعه ایکس
- لوله مولد پرتو ایکس
- مشخصه‌های بارز اشعه ایکس
- بازده تولید پرتو ایکس
- احتمالات برخورد الکترون سریع به اتم هدف (انواع پرتو ایکس)
- تابش ایکس ویژه
- پرتو گاما
- چشمه های پرتوزا گاما
- مقایسه منابع ایکس و گاما
- الکترون تبدیل داخلی
فصل سوم: برخورد پرتوها با ماده
- اصطلاحات اساسی
- پرتوهای یونساز
- انرژی پرتو
- یونش و برانگیزش
- پتانسیل یونش
- میانگین افت انرژی
- آهنگ خطی افت انرژی
- یونش ویژه
- ضخامت جرمی (ضخامت چگالشی)
- انتقال انرژی خطی
- توان توقف جرمی
- توان نسبی توقف جرمی
- برد یک ذره باردار
- عوامل مؤثر در برد (انرژی (E)، جرم (M)، بار (q)، چگالی ماده (d))
- قدرت ایستانندگی (S)
- عدد اتمی موثر
- برخورد ذره آلفا با ماده
- ساز و کار برخورد پرتو با ماده.
- محاسبه برد آلفا
- برخورد ذره بتا با ماده
- رابطه برد – انرژی
- ساز و کار برخورد پرتو بتا با ماده
- اثر یونش و برانگیزش
- اثر ترمزی یا برماشترلانگ
- اثر چرینکوف
- اثر پس پراکندگی
- محاسبه برد بتا
- برخورد پرتوهای ایکس و گاما با ماده
- جذب نمایی
- ضریب تضعیف
- ضریب تضعیف خطی
- ضریب تضعیف جرمی
- ضریب تضعیف اتمی
- ساز و کار برخورد پرتو ایکس و گاما با ماده
- اثر فوتوالکتریک
- پراکندگی کمپتون
- انواع برخورد در کمپتون
- تولید جفت یون
- اثر واپاشی فوتونی
- بررسی چگونگی جذب فوتون‌ها
- برخورد نوترون با ماده
- ساز و کار برخورد پرتو نوترون با ماده
- برخورد از نوع پراکندگی
- پراکندگی کشسان و غیرکشسان
- برخوردهای از نوع گیراندازی
- فعالسازی نوترونی
فصل چهارم: سازمان های ملی و بین المللی، کمیت ها و یکاها
- سازمان های ملی و بین المللی در زمینه فعالیت های پرتوی
- کمیت ها ویکاها در سنجش و اندازه گیری پرتوها
- انرژی پرتو
- پرتوزائی
- پرتو دهی
- تندی پرتو دهی
- کرما
- تندی کرما
- دز جذبی
- تندی دز
- دز معادل
- تندی دز معادل
- ضرایب توزین پرتوها
- مقایسه فاکتور کیفیت و انتقال انرژی خطی
- ضرایب توزین بافت
- دز معادل مؤثر
- دز معادل جمعی
- دز مؤثر جمعی
- دز معادل اجباری
- دز موثر اجباری
- غلظت رادن
- غلظت معادل رادن
- فاکتور تعادل (F)
- سطح کار
- سطح کار ماهیانه
فصل پنجم: کاربرد پرتوهای یونساز
- کاربرد جهت تامین انرژی
- چرخه سوخت اتمی
- راکتور هسته ای
- تاریخچه کشف شکافت
- مواد خنک کننده یا انتقال دهنده انرژی حرارتی
- چرخه سوخت هسته ای از استخراج اورانیوم تا تولید انرژی
- غنی سازی
- دیدگاه زیست محیطی استفاده از برق
- کاربرد در صنعت
- پرتونگاری
- اندازه گیری و کنترل ارتفاع مایعات در مخازن
- تعیین ضخامت اجسام
- اندازه گیری میزان رطوبت و دانسیته
- سایر کاربردهای پرتوهای یونساز در صنعت
- کاربرد پرتوهای یونساز در کشاورزی
- کاربرد های تحقیقاتی
- کاربرد در پزشکی
فصل ششم: اثرات بیولوژیکی پرتوها
- الف- اثرات بیولوژیکی پرتوهای غیر یونساز
- ب- اثرات بیولوژیکی پرتوهای یونساز
- تقسیم بندی اثرات بیولوژیکی پرتوهای یونساز
- تقسیم بندی اثرات بیولوژیکی پرتوهای یونساز بر اساس قطعیت اثرات
- الف) اثرات قطعی
- ب) اثرات احتمالی
- اثرات عمومی پرتو بر سلول
- اثرات مستقیم پرتو بر سلول
- اثرات پرتو بر انسان
- الف- اثرات زودرس (قطعی)
- ب- اثرات تاخیری
- 1- اثرات بدنی
- 2- اثرات ارثی یا ژنتیکی
- 3- اثرات سرطانزایی
فصل هفتم: روش های کنترل پرتوها
- مقررات فعالیت پرتوی حد دز
- کنترل پرتوگیری خارجی
- عامل زمان
- تخمین میزان پرتوگیری در طول زمان
- عامل فاصله
- منبع نقطه ای، خطی و سطحی
- عامل حفاظ
- حفاظ گذاری در برابر پرتوهای آلفا
- حفاظ گذاری در برابر پرتوهای بتا
- حفاظ گذاری در برابر پرتوهای ایکس و گاما
- حفاظ گاما
- حفاظ گذاری در برابر پرتوهای ایکس
- الف- حفاظ گذاری چشمه
- ب- حفاظ گذاری ساختمانی
- نحوه محاسبه ضخامت حفاظ
- مواد مورد استفاده برای ساختن حفاظ
- انواع وسایل حفاظتی
-
- حفاظ گذاری در برابر پرتوهای نوترونی
- اصول ایمنی پرتونگاری
-
- پرتونگاری در محیط های بسته
- نواحی کار
- ناحیه ممنوعه
- ناحیه کنترل شده
- ناحیه تحت نظارت
- ناحیه آزاد
- محاسبه فواصل نواحی کار
- آستانه های بررسی و اقدام
- آستانه بررسی
- آستانه اقدام
- قواعد کار با پرتو در برخی مشاغل مرتبط با پرتو
- قواعد کار با پرتو در رادیوگرافی صنعتی
- منابع پرتودهی در پرتونگاری صنعتی
- اجزای سیستم رادیو گرافی
- کپسول سازی چشمه های پرتوزا
- تجهیزات کمکی دوربین پرتو نگاری صنعتی
- ضوابط ایمنی حائز اهمیت برای دوربین های پرتونگاری
- ضوابط محل نگه داری تجهیزات رادیوگرافی
- انواع سایت های رادیوگرافی صنعتی و الزامات مربوطه
- قواعد کار با پرتو در مراکز پرتو در مانی
- انتخاب میدان های اشعه
- پرتوگیری شغلی در پرتو درمانی
- مونیتورینگ محل کار
- قواعد کار با پرتو در پرتو تشخیصی
- انواع دستگاه های پرتو تشخیصی
- حفاظت کارکنان پرتوکار در مراکز پرتو تشخیصی
- حفاظت پرتونگار در پرتونگاری معمولی (دستگاه قابل حمل)
- حفاظت پرتونگار در فلوروسکوپی
- حفاظت در برابرپرتوگیری شاغلین معادن
- منابع پرتوزای طبیعی موجود در معادن
- کنترل پرتو گیری به هنگام بهره برداری از معادن زیر زمینی
- تهویه در معادن
- روش ها ی معدن کاری، برداشت مواد معدنی، پر کردن حفره ها با باطله، جداسازی و کنترل منابع
- بازرسی معادن از نظر پرتو گیری
- حفاظت فردی در معادن
- روش های پیشگری و کاهش پرتوگیری در معادن
- قواعد کار با پرتو در رادیوگرافی صنعتی
فصل هشتم: آشکارسازی پرتوها
- آشکارسازهای گازی
- اتاقک یونش
- شمارنده های تناسبی
- شمارنده گایگر ـ مولر
- آشکار ساز سوسوزن (شمارنده سنتیلاتور)
- لوله تقویت گر نوری و تولیدکننده پالس
- آشکارسازی نوترون
- دزیمتری فردی
- دزیمتر فیلم بج
- دزیمتر ترمولومینسانس
فصل: نهم مقررات حفاظت در برابر اشعه
- تعاریف
- الف) مقررات عمومی
- قسمت اول: کلیات
- قسمت دوم: وسایل حفاظتی
- ب) مقررات اختصاصی
- قسمت اول: چشمه های بسته و مولدهای پرتوهای یونساز
- قسمت دوم: حفاظت لامپ‌های اشعه ایکس
- قسمت سوم: رادیوگرافی صنعتی
- قسمت‌چهارم: ضخامت سنج ها، کاهنده‌های الکتریسیته ساکن و سایر وسایل مشابه که از چشمه‌های بسته استفاده می‌کنند.
- قسمت پنجم: رادیو گرافی با اشعه ایکس
- قسمت ششم: دستگاه‌های پراش اشعه ایکس
- قسمت هفتم: تعیین ضخامت به وسیله اشعه ایکس
- قسمت هشتم: چشمه‌های رادیواکتیو باز
- قسمت نهم: حفاظت فردی
- قسمت دهم: تشخیص و تعیین آلودگی
- قسمت یازدهم: رفع آلودگی
- قسمت دوازدهم: انبار کردن چشمه‌ها رادیواکتیو باز
- قسمت سیزدهم: پسمانده های مواد رادیواکتیو
- قسمت چهاردهم: ختم کار با چشمه‌های رادیواکتیو باز
منابع
مقدمه
علم پرتوشناسی توسط ویلهلم کنراد رونتگن در هشتم نوامبر 1895 با کشف پرتو ایکس بنا نهاده شد. یکسال بعد از آن هانری بکرل، پرتوزائی اورانیوم را کشف کرد. تا مدت زیادی کاربرد پرتوها فقط در زمینه پزشکی بود. پیشرفت تکنولوژی و شکست و پیوند اتمها باعث تحولات عظیمی در کاربرد پرتوها در صنعت و بخش انرژی و… گردید. وسعت کاربرد پرتوها، تماس های وسیع و خطرناک با این عامل را برای نسل بشر به ارمغان آورده و اثرات سوء پرتوها، مخصوصا در حوداث وانفجارات چهره خود را نشان دادند.
سود و مزایای کاربرد پرتوها آنقدر زیاد بوده و هست که نمیتوان از استفاده آن چشم پوشید، مضافا بر اینکه انسان بطور طبیعی نیز در معرض پرتوهای کیهانی و پرتوهای تابش شده از منابع طبیعی می باشد، لذا سازمانهای حفاظتی شکل گرفته و در خصوص روش های مختلف حفاظت از پرتوها به فعالیت پرداختند که ساختاراین سازمان ها و فعالیت های آنها در این کتاب بتفصیل ذکر خواهد گردید. برای شناخت درست از پرتوها و اجرای طرح های کنترلی و حفاظتی مهمترین مسئله شناخت کامل اتم و ساختار آن می باشد.
کاربران جهت تهیه می توانند بعد از پرداخت در حساب کاربری فایل را دانلود کنند.
