سلامت ذهن آگاهی آتش نشانان

سلامت ذهن آگاهی آتش نشانان

مدرس: احمد غلامیان میراب

فرمت: Pdf  تعداد صفحات: 6

فعالیت امدادگران و آتشنشانان در محیط های پر تنش مواجهه مستمر با صحنه های آسیب زا و الزامات تصمیم گیری سریع، آنها را در معرض سطوح بالایی از استرس عملیاتی و فرسودگی ذهنی قرار میدهد. سلامت روان امدادگران نه تنها یک موضوع انسانی و سازمانی است، بلکه عامل تعیین کننده در ایمنی عملیات، کیفیت تصمیم گیری، کاهش خطا و ارتقای کارایی سامانه های مدیریت بحران محسوب می شود. این مقاله به تشریح اصول مداخلات و راهکارهای بهبود سلامت ذهنی امدادگران در دو بستر اصلی محیط کار و منزل می پردازد و رویکردهای مبتنی بر شواهد را برای افزایش تاب آوری فردی و سازمانی ارائه می کند.

امدادگران و نیروهای عملیاتی حوزه آتش نشانی با شرایطی مواجه اند که مجموعه ای از فشارهای ذهنی جسمی و شناختی را به آنها تحمیل می کند مواجهه با رویدادهای اضطراری، مسئولیت حفظ جان انسان ها و نیاز به واکنش آنی، احتمال بروز فرسودگی شغلی، اضطراب و کاهش عملکرد ذهنی را افزایش میدهد. بنابراین سازمانهای ایمنی حریق باید در کنار ارتقای تجهیزات آموزش و استانداردهای عملیاتی به حوزه سلامت روان و بهبود ذهنی نیروهای خود توجه استراتژیک داشته باشند.

اهمیت سلامت ذهنی در ایمنی عملیات اطفای حریق

کیفیت تصمیم گیری در صحنه حادثه، سرعت واکنش، دقت تحلیل شرایط و هماهنگی تیمی، بشدت وابسته به وضعیت روانی امدادگران است پژوهش ها نشان میدهد اختلالات ناشی از استرس میزان خطا در عملیات را افزایش داده و توان پیش بینی خطرات را کاهش میدهد. از طرفی سلامت روان به عنوان بخشی از «ایمنی رفتاری» (Behavioral Safety) نقش مستقیمی در حفظ انسجام تیمی مدیریت تعارضات و کاهش حوادث ثانویه دارد.

راهکارهای سازمانی برای بهبود سلامت ذهنی در محیط کار

برای ارتقای کارایی و کاهش استرس کارکنان توجه به سلامت ذهنی یک ضرورت .است چرا که بهبود کیفیت تصمیم گیری از ذهنی آرام و سازمانی حمایتگر آغاز می شود. محیط کار ایمن بدون سلامت ذهنی کارکنان معنا ندارد عوامل موثر در این بهبود سلامت عبارتند از:

ساختارهای حمایتی پس از عملیات

اجرای جلسات «نشست پساحادثه» پس از برگشت از عملیات (Operational Debriefing) امکان مرور احساسات تحلیل عملکرد و تخلیه فشار روانی را فراهم می کند. حضور یک روان شناس سازمانی یا افسر HSE آموزش دیده در این جلسات اثربخشی آن را افزایش میدهد.

آموزش مهارت های تاب آوری و ذهن آگاهی

برگزاری دوره های مدیریت استرس کنترل تنفس، تمرینات ذهن آگاهی Mindfulness و مهارت های تنظیم هیجان برای کلیه امدادگران، طبق استانداردهای 1500 NFPA و NFPA 1021 توصیه شده است.

مدیریت شیفت و پیشگیری از خستگی عملیاتی

مطالعات نشان داده اند کم خوابی عملکرد شناختی امدادگران را تا ۳۰٪ کاهش میدهد. طراحی الگوی شیفت بندی پایدار، زمان بندی استراحت کافی و ایجاد فضای مناسب برای خواب کوتاه میان شیفتی از الزامات کاهش خستگی عملیاتی است.

تقویت فرهنگ حمایت و عدم قضاوت

سازمان باید فضایی ایجاد کند که نیروها بتوانند در مورد فشارهای روانی صحبت کنند سیاست «گزارش گری بدون تنبیه» (No-Blame Reporting) و ایجاد کانال های محرمانه برای گفتگو با مشاوران نقش مهمی در کاهش شرمندگی یا ترس از گزارش مشکلات روانی دارد.

طراحی فضاهای آرامش بخش در ایستگاه

فضاهای استراحت با نور مناسب تهویه آرام، صندلی های ارگونومیک و امکانات آرام سازی به بازیابی ذهنی کمک می کند تجربه ایستگاه های آتش نشانی اروپا و آمریکای شمالی نشان میدهد طراحی محیطی مناسب می تواند تا ۲۰ استرس روزمره را کاهش دهد.

راهکارهای فردی و خانگی برای بهبود سلامت ذهنی امدادگران

این بخش بر اقداماتی تمرکز دارد که امدادگران می توانند خارج از محیط کاری و در زندگی روزمره برای کاهش تنش افزایش تاب آوری و بازسازی ذهنی انجام دهند؛ رویکردهایی بشرح زیر ساده اما مؤثر که تعادل روانی را تقویت و آمادگی عملیاتی را پایدار می کنند.

روتین انتقال از عملیات به زندگی شخصی

توصیه می شود امدادگران پس از پایان شیفت یک روتین انتقالی مانند دوش گرم پیاده روی یا ۱۰ دقیقه تنفس عمیق اجرا کنند تا ذهن از حالت عملیاتی به حالت آرام تغییر کند.

تقویت حمایت خانوادگی و ارتباطات اجتماعی

وجود یک شبکه حمایت عاطفی از سوی خانواده و دوستان یکی از ستون های اصلی تاب آوری است. صحبت درباره تجربیات سخت با فردی معتمد، از تجمع فشار روانی جلوگیری می کند.

فعالیت های ورزشی، تغذیه و خواب

ورزش های هوازی، یوگا و تمرینات کششی به تنظیم سیستم عصبی کمک می کنند. خواب منظم و تغذیه سالم برای حفظ عملکرد شناختی ضروری است. کاهش مصرف کافئین در پایان روز و ایجاد یک ساعت خواب مشخص کیفیت استراحت را افزایش میدهد.

داشتن سرگرمی های بازسازی کننده ذهن

مطالعه، موسیقی، باغبانی، هنر یا ساخت و سازهای فنی ذهن را از فضای پرتنش عملیات دور کرده و نقش ترمیمی دارند. این فعالیت ها موجب بازآفرینی انرژی ذهنی و افزایش انگیزه کاری می شوند.

تشخیص علائم هشدار

امدادگران باید بتوانند علائم اولیه فرسودگی مانند تحریک پذیری، کاهش تمرکز، سردردهای مکرر، کابوس های عملیاتی و بی انگیزگی را شناسایی کنند. مداخله زودهنگام با مشاوره تخصصی از گسترش مشکلات جلوگیری می کند.

نقش سازمان های آتش نشانی و HSE صنایع

ادغام برنامه های سلامت روان در سیستم مدیریت ایمنی (SMS) تهیه دستورالعمل های رسمی برای بهبود وضعیت روانی نیروها و پایش مستمر شاخص های سلامت ذهنی از جمله اقدامات ضروری در محیط های صنعتی، خصوصا صنایع فرایندی که بشدت در معرض انواع حوادث سنگین مرگبار هستند می باشد.

سازمانهایی که این مداخلات را اجرا کرده اند، کاهش قابل توجهی در خطاهای عملیاتی، حوادث ثانویه و نرخ فرسودگی شغلی گزارش کردهاند که منجر به بهبود روند توسعه و پیشرفت سازمان شده است.

نمونه های واقعی

در ادامه برخی برنامه های ساده بهبود سلامت ذهنی که در ایستگاه های آتش نشانی کشورهای مختلف اجرا شده اند را بخوانید:

اتاقی فقط برای «نفس کشیدن» آتش نشانی شیکاگو

در ایستگاه ۱۲ شهر شیکاگو فرمانده متوجه شد بعد از چند عملیات سخت، نیروها سریعاً به کارهای بعدی برمی گردند و فرصتی برای آرام شدن ندارند. او تصمیم گرفت یک اتاق کوچک کنار سالن آماده باش را تغییر کاربری بدهد. دیوارها را به رنگ آبی آرامش بخش درآوردند، دو صندلی راحت گذاشتند و یک ضبط صوت کوچک برای پخش صدای طبیعت. این اتاق تبدیل شد به اتاق «نفس». آتش نشانها بعد از عملیات تنها پنج دقیقه وارد اتاق می شدند، بدون موبایل، بدون گزارش، فقط برای نشستن و آرام شدن. بعد از مدتی خودشان می گفتند که این پنج دقیقه ساده ذهنشان را از حالت «آژیر» و «فشار» به حالت «کنترل و هوشیاری» برمی گرداند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ارگونومی در آتش نشانان

⇐ پیامدهای حضور مستمر آتشنشانان در شبکه های اجتماعی

⇐ HSE چیست و اهمیت آن در آتش نشانی