تجهیزات ضدانفجار دارای استاندارد Ex d

تجهیزات ضدانفجار دارای استاندارد Ex d

اطمینان از ایمنی تجهیزات الکتریکی در این مناطق (Hazardous Areas)، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت حیاتی و قانونی است. در میان استانداردهای گوناگون حفاظت در برابر انفجار استاندارد Ex d یا محفظه ضد شعله (Flameproof Enclosure) یکی از قدیمی ترین و قوی ترین روش های حفاظتی به شمار میرود.

در این مقاله بررسی می کنیم که تجهیزات ضد انفجار با استاندارد Ex d چگونه عمل می کنند برای کدام مناطق خطر مناسب هستند و هنگام خرید و نگهداری آنها باید به چه نکاتی توجه کنید.

استاندارد Ex d چیست و چگونه از انفجار جلوگیری می کند؟

استاندارد Exd که با نام Flameproof یا ضد شعله شناخته می شود نوعی روش حفاظت است که براساس اصل مهار انفجار در داخل محفظه عمل می کند.

محفظه Exd یک پوشش مقاوم و مستحکم است که برای نگهداری قطعات الکتریکی ایجاد کننده جرقه یا حرارت مانند کلیدها، رله ها و فیوزها طراحی شده است. برخلاف تصور رایج این محفظه ها جلوی ورود گازها یا بخارات قابل اشتعال را بطور کامل نمی گیرند. در عوض، دو وظیفه حیاتی دارند مهار فشار انفجار و خاموش کردن شعله.

مهار فشار انفجار

اگر مخلوط انفجاری وارد محفظه شده و توسط جرقه یا حرارت مشتعل شود محفظه باید بتواند فشار ناشی از این انفجار داخلی را بدون آسیب دیدن یا ترکیدن تحمل کند.

خاموش کردن شعله

این محفظه ها دارای اتصالات و شکاف های بسیار دقیق و کنترل شده ای مانند درزها و محل ورود کابل ها هستند. هنگامی که گازهای داغ یا شعله از داخل محفظه سعی به فرار میکنند از طریق این شکاف های باریک عبور کرده خنک می شوند و قبل از رسیدن به اتمسفر انفجاری بیرون خاموش می شوند. این فرآیند مانع از انتشار شعله به محیط و وقوع انفجار ثانویه می شود.

الزامات کلیدی ساخت محفظه Ex d

برای تحقق این اصل، محفظه ضد انفجار Ex d باید:

• از مواد با استحکام بالا ساخته شود.
• تمامی درزها، محل های اتصال و روزنه ها دارای ابعاد و تلرانس های بسیار دقیق باشند. (نظارت بر Controlled Gap)
• در هنگام تست، در برابر حداکثر فشار انفجار داخلی مقاومت کند.

کاربردها و مناطق خطر Hazardous Areas مناسب Exd

تجهیزات دارای استاندارد Exd به دلیل استحکام بالا برای محیط هایی که احتمال حضور مداوم یا مکرر گازهای انفجاری وجود دارد ایده آل هستند.

طبقه بندی مناطق خطر (Zones)

استاندارد Exd عمدتاً برای نصب در مناطق زیر مناسب است:

• 1 Zone منطقه ای که احتمال وقوع اتمسفر انفجاری در شرایط عادی کار وجود دارد.
• 2 Zone منطقه ای که احتمال وقوع اتمسفر انفجاری کم است و در صورت وقوع مدت زمان آن کوتاه خواهد بود.

مثال هایی از تجهیزات Ex d

بدلیل توانایی مهار انفجار داخلی استاندارد Exd برای تجهیزات پرمصرف و پرقدرت دارای احتمال بالای تولید جرقه کاربرد فراوانی دارد که عبارتند از:

• تابلوهای کنترل و فرمان ضد انفجار
• جعبه های اتصال (Junction Boxes)
• موتورهای الکتریکی و پمپ ها
• چراغ های روشنایی و آژیرها

صنایع اصلی مصرف کننده تجهیزات Ex d

بیشترین تقاضا برای این تجهیزات صنایع نفت، گاز و پتروشیمی پالایشگاه ها (سکوهای نفتی) کارخانجات مواد شیمیایی و مناطق ذخیره سازی و پمپاژ سوخت هستند.

جدول مقایسه Ex d و Exe

نکات مهم در خرید نصب و نگهداری تجهیزات Ex d

برای اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن نکات زیر حیاتی هستند:

گواهینامه ها و استانداردها: اطمینان حاصل شود که تجهیزات تجهیزات Excd، دارای گواهینامه های معتبر جهانی (مانند ATEX در اروپا و IECEX بین المللی) که تضمین می کنند. این محصولات در برابر انفجار تست و تأیید شده است باشند.

توجه به درجه حفاظت IP: علاوه بر استاندارد ضد انفجار، باید به درجه حفاظت در برابر نفوذ (IP Rating) نیز توجه شود. تجهیزات ضدانفجار باید در برابر نفوذ آب و گردوغبار نیز مقاوم باشند. مثلاً IP66

تفاوتهای کلیدی بین Ex d و سایر استانداردهای رایج

درک تفاوت های بین تجهیزات Ex d و Exe به فرد تصمیم گیر کمک می کند تا بهترین روش حفاظت را برای کاربرد خود انتخاب کند.

اهمیت بازرسی دوره ای

مهمترین بخش نگهداری تجهیزات Ex، بازرسی مداوم اتصالات و درزها است هرگونه آلودگی خوردگی یا آسیب مکانیکی در شکاف های کنترل شده (محل خروج شعله) می تواند باعث شود شعله به محیط بیرون برسد  و فاجعه ایجاد کند.

حتما بخوانید:

⇐ استاندارد تجهیزات ضد انفجار

⇐ استاندارد تقسیم بندی مناطق خطر و تجهیزات ضد انفجار

⇐ انتخاب تجهیزات برقی ضد انفجار در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی