علل ایجاد کننده استرس شغلی در پرستاران
علل ایجاد کننده استرس شغلی در پرستاران
علل ایجاد کننده استرس شغلی در پرستاران
یکی از موقعیت های استرس زا برای اکثر افراد شرایط موجود در کار آنهاست که استرسورهای شغلی نامیده می شوند در واقع استرس شغلی هر گونه رویداد فیزیکی و روانی است که می تواند منجر به اسیب فیزیکی و روانی شده و در طولانی مدت باعث ایجاد نتایج منفی در عملکرد افراد و نهایتا سازمان شوند.
این پست در تاریخ 98/8/20 بروزرسانی شده است و پاورپوینت علل ايجاد كننده استرس شغلی در پرستاران پیوست شده است.
زمینه و اهداف: حرفه پرستاری بدلیل نیاز به مهارت و تمرکز بالا در انجام کار ،همکاری تیمی قوی و ارایه مراقبت 24 ساعته استرس شغلی زیادی ایجاد می کند. استرس شغلی به عنوان یک فاکتور اصلی در ایجاد بیماری و افزایش میزان غیبت از کار پرستاری محسوب می شود. در راستای رسیدگی به نیازهای پرستاران، باید به بهداشت فیزیکی و روانی آنان نیز توجه شود تا مراقبتی با کیفیت بالا به بیماران ارایه شود. این مطالعه با هدف تعیین علل اصلی ایجاد کننده استرس شغلی پرستاران انجام گرفت. با این امید که شناخت درست این عوامل سیستم های بهداشتی را در کاهش یا رفع این عوامل و ایجاد محیط بهتر کاری یاری رساند.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی (از نوع همبستگی) 140 نفر از پرستاران بخش های مختلف چندین بیمارستان پرسش نامه استرس شغلی اوسپیو، را پر کردند. این شاخص دارای اعتبار ثابت شده و ثبات داخلی با آلفا کرونباخ 87% است که در مطالعات زیادی مورد استفاده قرار گرفته است.برای تجزیه تحلیل اطلاعات از نرم افزار آماری 13 SPSS استفاده شد.
یافته ها: مهم ترین استرسورهای شغلی بترتیب شامل عدم دریافت پاداش و تشویق (48.6 درصد)، بار کاری زیاد (46.4 درصد)، عدم شرکت در تصمیم گیری های مهم بخش (39.3 درصد)، فقدان کنترل بر شرایط کاری (38.6 درصد) و فقدان ارتقا شغلی (36.4 درصد) است. جنس، اضافه وزن، ساعات کاری، بار کاری زیاد و تعداد شیفت شب ها جزء عواملی هستند که با میزان استرس شغلی رابطه مستقیمی دارند.
نتیجه گیری: تجزیه تحلیل اطلاعات نشان می دهد که فاکتورهای شغلی بیش از عوامل دموگرافیک در ایجاد استرس شغلی دخیل هستند. یافته های این مطالعه به سیستم های بهداشتی کمک می کند تا با ایجاد شرایط کاری آرام تا حدود زیادی از استرس شغلی پرستاران کم کنند. علاوه بر این درک چنین موقعیتی باعث افزایش بکارگیری مکانیسم های سازگاری توسط پرستاران برای کاهش استرس شغلی می شود.
مقدمه
استرس بیماری شایع قرن 21 است که در شرایط مختلف بر انسان اثر می گذارد و مسئول 30% از بیماری ها و غیبت از کار در پرسنل مراکز بهداشتی می باشد که سالانه هزینه ای معادل 300-400 میلیون دلار را در بردارد. این رقم تنها بعد مادی مسئله استرس را بیان می کند در حالی که استرس تأثیرات بسزایی بر پرسنل، خانواده آنها و بیماران می گذارد.
هانس سلیه می گوید: استرس نتیجه تعامل بین محرک (استرسور) و پاسخ ایجاد شده است. استرسورها عوامل یا موقعیت هایی هستند که روی سلامتی و عملکرد افراد تاثیر می گذارند. یکی از موقعیت های استرس زا برای اکثر افراد شرایط موجود در محل کار آنهاست که استرسورهای شغلی نامیده می شوند. در واقع استرس شغلی هر گونه رویداد فیزیکی یا روانی است که می تواند منجر به آسیب فیزیکی یا ناراحتی روانی شده و در طولانی مدت باعث ایجاد نتایج منفی در عملکرد افراد و نهایتا سازمان شوند. بخاطر اینکه کارکنان سیستم بهداشتی نقش مهمی در کیفیت مراقبت ارائه شده به بیماران بر عهده دارند بنابراین استرس شغلی یکی از مباحث بسیار مهم در بخش سلامت به حساب می آید. گروه بزرگی از این کارکنان را پرستاران تشکیل می دهند. حرفه پرستاری به دلیل نیاز به مهارت و تمرکز بالا در انجام کار، همکاری تیمی قوی و ارائه مراقبت 24 ساعته استرس شغلی زیادی را ایجاد می کند. پرسنل پرستاری در محیط کار با تعداد زیادی از استرسورهای فیزیکی و روانی روبرو هستند.
یکی از استرسورهای شغلی در پرستاری که شاید سرمنشاء بقيه استرسورها باشد و تغییرات مداوم سازمانی است. افزایش تقاضا برای دریافت خدمات بهداشتی درمانی، تشخیص های پزشکی و روش های درمانی جدید و افزایش انتظارات بیماران و پستگان آنها جزء تغییرات عمده در این سیستم ها می باشد. در تحقیقات متعددی که تاکنون در این زمینه انجام شده بسیاری از استرسورهای شغلی در حرفه پرستاری شناسایی شده است. بار کاری زیاد، حمایت کم مدیران از پرستاران، فقدان کنترل پرستاران بر محیط کار، عدم دریافت پاداش و تشویق، ابهام در شرح وظایف پرستاری.
همکاری تیمی کم و تضاد در نقش از مهم ترین این استرسورها می باشد. در مطالعه کورید (2008) علاوه بر بار کاری زیاد، خشونت و رفتارهای تهاجمی جزء استرسورهای مهم شغلی ذکر شده است. زعيم و همکاران علاوه بر موارد ذکر شده، کار با جنس مخالف و تجهیزات و امکانات کم در بخش راهم از استرسورهای شغلی می دانند. رویارویی با بیماران بدحال و مرگ آنان و درگیری با پزشکان یکی دیگر از استرسورهای شغلی است.
استرس شغلی به عنوان یک فاکتور اصلی در ایجاد بیماری و افزایش میزان غیبت از کار پرستاری به حساب می آید کاهش عملکرد، ترک خدمت زود هنگام و کاهش رضایت شغلی از نتایج استرس شغلی می باشد، اگر منابع استرس شغلی بخوبی شناسایی و کنترل نشود احساس تنهایی، عصبانیت، بی خوابی در افراد ایجاد شده و بسیاری از آنها دچار افسردگی خواهند شد. از آنجائی که نیروی کار پر انرژی و با انگیزه برای هر سیستم بهداشتی حیاتی است در راستای رسیدگی به نیازهای پرستاران، پرسنل به بهداشت فیزیکی و روانی نیاز دارند تا بتوانند به نیازهای بیماران رسیدگی کرده و مراقبتی با کیفیت بالا به مددجویان ارائه دهند بنابر این شناساسی دقیق استرسورها در محل کار پرستاران ضرورت دارد.
علی رغم تحقیقات زیادی که در این زمینه در کشورهای دیگر صورت گرفته، متاسفانه در کشور ما اطلاعات دقیقی در این زمینه وجود ندارد. این تحقیق با هدف تعیین عمده ترین استرسورهای شغلی پرستاران انجام شده است. با این امید که شناخت آنها راهی برای کنترل منابع ایجاد کننده و بهبود شرایط کاری پرستاران باشد.
روش
در این مطالعه توصیفی مهم ترین استرسورهای شغلی پرستاران مورد بررسی قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها یک پرسش نامه 3 قسمتی بود. در بخش اول اطلاعات دموگرافیک (سن، جنس، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل و بارداری) و در بخش دوم آن اطلاعات شغلی (بخش کاری، سابقه کار، میزان ساعات کاری و تعداد شیفت شب در یک ماه) گنجانده شد. در بخش سوم این پرسش نامه از ابزار اندازه گیری استرسورهای شغلی ریوایژد استفاده شد. این ابزار که در مطالعات زیادی مورد استفاده قرار گرفته و دارای اعتبار ثابت شده و ثبات داخلی با آلفاکرونباخ 87% است از 37 سوال 5 رتبه ای در مقیاس لیکرت با امتیاز 0 تا 4 تشکیل شده است. (هرگز، کم، گاهی، اغلب، همیشه) که استرسورهای شغلی نظیر بار کاری، تضاد کاری، میزان کنترل بر محیط کاری، شرکت در تصمیم گیری ها، موارد مربوط به مدیریت، جو روانی بخش، ارتقاء شغلی، شرح وظایف، تهدید و خشونت، پاداش و تشویق، تجهیزات و امکانات بخش، شرایط بغرنج و … را اندازه گیری می کند.
برای جمع آوری اطلاعات با روش نمونه گیری در دسترس 140 نفر از پرستاران بخش های مختلف (جراحی، داخلی، اطفال، ICU ،CCU) چندین بیمارستان در شیفت های مختلف انتخاب و پرسش نامه توسط آنان تکمیل شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار spss استفاده شد.
یافته ها
تعداد نمونه ها 140 نفر شامل 19 مرد و 121 زن که عمدتا (56.4 درصد) در گروه سنی 25-3. سال قرار داشتند و 42.1 درصد آنها مجرد و 57.9 درصد متاهل بودند. در اغلب نمونه ها (27.9 درصد) تعداد اعضای خانواده 2 نفر بود. 27.1 درصد مجبور به مراقبت از کودک یا سالمند در منزل بودند. از 140 نفر فقط 6 نفر مبتلا به بیماری مزمن بودند. 14 نفر بطور منظم ورزش می کردند. 1.2 درصد از سیگار یا مواد مشابه استفاده می کردند. 37.1 درصد آنها دچار اضافه وزن بودند و 64.3 درصد آنها در یک سال گذشته رویداد مهمی در زندگی نداشتند.
90 درصد نمونه ها دارای مدرک لیسانس بودند. 15 نفر انها بطور همزمان در 2 مرکز کار می کردند. اکثریت آنها (38.6 درصد) سابقه کاری بین 1-5 سال داشتند. از نظر استخدام 57.9 درصد رسمی، 22.1 درصد قراردادی و 20 درصد طرحی بودند. 52.1 درصد آنها در یک ماه 5-10 شیفت شب در یک ماه داشتند و 66.4 درصد آنها مجبور به اضافه کاری اجباری بودند.
براساس اطلاعات بدست آمده مهم ترین استرسورهای شغلی بترتیب شامل عدم دریافت پاداش و تشویق (48.6 درصد)، بار کاری زیاد (46.4 درصد)، عدم شرکت در تصمیم گیری های مهم بخش (39.3 درصد)، فقدان کنترل بر شرایط کاری ( 38.6 درصد) و فقدان ارتقاء شغلی (36.4 درصد) است. بر اساس نتایج حاصله در این مطالعه بین نمره استرس و بعضی از اطلاعات دموگرافیک و فاکتورهای شغلی رابطه وجود دارد. بیماریهای مزمن و اضافه وزن از اصلی ترین عوامل دموگرافیک است که با استرس شغلی ارتباط مثبتی دارند. از فاکتورهای شغلی که با استرس شغلی رابطه مثبتی دارند می توان به بار کاری زیاد، ساعات کاری زیاد و تعداد شیفت شب در یک ماه اشاره کرد. سابقه کاری یکی از فاکتورهای شغلی است که رابطه معکوسی با استرش شغلی دارد.
جدول 1: رابطه بین نمره استرس و اطلاعات دموگرافیک
0.046 |
جنس | 1 |
0.068 | اضافه وزن |
2 |
بحث و نتیجه گیری
نتایج مطالعه نشان می دهد که عمده ترین استرسور شغلی عدم دریافت پاداش و تشویق برای انجام درست کارهاست که تا حدود زیادی با نتایج برخی مطالعات مطابقت دارد. هم چنین کمبود پاداش و تشويق جزء سومین علل ذکر شده توسط مک ویکار است. تا زمانی که پرستاران در مقابل انجام درست وظایف، پاداشی دریافت نمی کنند دچار تنش و اضطراب شده و به مرور زمان انگیزه خود را برای انجام درست وظایف از دست می دهند.
بار کاری زیاد دومین علت استرس شغلی در این مطالعه می باشد. در سایر مطالعات هم بار کاری زیاد اولین علت عنوان شده است. اکثر مطالعات انجام شده بار کاری زیاد را یکی از استرسورهای اصلی ذکر کرده اند. بار کاهای اجرایی و مدیریتی و شرح وظایف پرستاری بقدری زیاد است که از توان پرستاری خارج است. پرستاران زمانی دچار استرس می شوند که بدلیل کار زیاد زمان کافی برای حمایت روانی و انجام و تکمیل کارهای بیماران نداشته باشند يا زمانی که تعداد پرسنل برای پوشش کافی کارهای بخش کافی نباشد.
بر اساس نتایج حاصله سومین دلیل استرس شغلی عدم شرکت در تصمیم گیری های مهم بخش است که با نتایج برخی مطابقت دارد. افزایش قدرت پرستاران در تصمیم گیری می تواند باعث کاهش استرس شغلی پرستاران شده و تمایل آنها را به انجام کار بهتر افزایش دهد.
جدول 2: رابطه بین فاکتورهای شغلی و نمره استرس
میزان همبستگی با نمره استرس |
فاکتور شغلی |
0.212 |
ساعات کاری |
0.102 |
شیفت شب |
0.5 |
بار کاری زیاد |
چهارمین استرسور شغلی بر مبنای یافته ها فقدان کنترل بر شرایط کاری است. الفالسون و همکاران (2003) هم در مطالعه خود به چنین نتیجه ای دست یافتند. پرستاران بدلیل اینکه با موقعیت های زیادی در محیط کار روبرو می شوند و مسولیت های زیادی را تقبل می کنند، کنترل کمتری بر محیط کار خود دارند که باعث ایجاد تنش در آنان می شود.
در این مطالعه فقدان ارتقاء شغلی پنجمین دلیل استرس شغلی می باشد که جزء دلایل مهم در سایر مطالعات است. اگر پرستاران بر اساس میزان کار و سابقه کاری پیشرفت شغلی نداشته باشند بمرور زمان دچار یکنواختی و کاهش رضایت شغلی می شوند که زمینه را برای ایجاد استرس شغلی فراهم می کند.
بیماریهای مزمن و اضافه وزن از عوامل موثر بر میزان استرس شغلی در این مطالعه هستند. چنگ و همکاران (2005) هم در مطالعه خود به نتیجه مشابهی رسیده اند. مشکلات سلامتی منجر به دیسترس روانی می شوند که روی عملکرد افراد تاثیر منفی می گذارد.
در این مطالعه بین استرس شغلی و ساعات کاری زیاد رابطه مثبتی وجود دارد که با نتایج مطالعه ویلی و همکاران (2006) مطابقت دارد. ساعات کاری زیاد یک ریسک فاکتور عمده برای اختلال روانی و ایجاد تنش است. همچنین یافته ها نشان می دهد که رابطه مستقیمی بین نمره استرس و تعداد شیفت شب ها وجود دارد. اما در مطالعه زعیم و همکاران (2008) ارتباطی بین این دو یافت نشد. شیفت شب با ایجاد اختلال در ریتم سیرکادین افراد باعث اختلال در عملکرد روزانه و ایفای نقش افراد می شود. هم چنین پرستارانی که در یک ماه تعداد زیادی شیفت شب در برنامه کاری خود دارند از عدم شرکت در تصمیم گیری های مهم بخش شکایت دارند.
بار کاری زیاد هم باعث افزایش استرس افراد می شود. بار کاری زیاد باعث خستگی در زمان استراحت، فرسودگی، بی انگیزگی و کاهش رضایت شغلی می شود (زعيم و همکاران، 2008). بار کاری زیاد استرسور عمده برای افرادی است که اضافه کاری اجباری دارند.
علاوه بر این رابطه معکوس بین سابقه کاری و نمره وجود دارد که با یافته های مطالعه ویلی و همکاران (2006) مطابقت دارد. به نظر می رسد با افزایش سابقه کاری بدلیل افزایش مهارت کاری و هم چنین افزایش میزان کنترل بر محیط و شرایط کاری بسیاری از تنش های شغلی برطرف می شوند.
تجزیه تحلیل اطلاعات نشان می دهد که فاکتورهای شغلی بیش از عوامل دموگرافیک در ایجاد استرس شغلی دخیل هستند. یافته های این مطالعه به سیستم های بهداشتی کمک می کند تا با ایجاد شرایط کاری آرام تا حدود زیادی از استرس شغلی پرستاران کم کنند. علاوه بر این درک چنین موقعیتی باعث افزایش بکارگیری مکانیسم های سازگاری توسط پرستاران برای کاهش استرس شغلی می شود. درک بهتر موقعیت پرستاران در ایجاد سازگاری مثبت آنان و کاهش استرس شغلی کمک کننده خواهد بود.
به نظر می رسد با افزایش تعداد پرستاران و کاهش بار کاری بسیاری از تنش های شغلی کم خواهد شد. جهت نیل به این هدف، حمایت سازمانی و اجتماعی، همچنین فراهم آوردن منابع و فرصت های ارتباطی بیشتری لازم است. پرستاران باید احساس امنیت و آرامش کرده و به سیستم های حمایتی در محیط کار دسترسی داشته باشند. مدیران باید شرایطی فراهم کنند که پرسنل درباره خود و شرایط کاری که ایجاد استرس می کند به راحتی صحبت کنند.
نتایج این پژوهش می تواند در خدمات پرستاری مورد استفاده قرار گرفته و مسوولین به عواملی که باعث اختلال در بهداشت روانی پرستاران می شود، توجه بیشتری مبذول دارند. مدیران پرستاری نیز با آگاهی از نتایج این پژوهش می توانند با برقراری ارتباط صحیح با پرستاران و حمایت آنان و ایجاد محیط مناسب برای ادامه فعالیت های حرفه ای پرستاران ار بروز استرس شغلی بکاهند.
محدودیت های پژوهش احتیاط هایی را در زمینه تفسیر و تعمیم یافته های پژوهش ایجاب می کند. محدود شدن جامعه آماری به پرستاران بیمارستانهای دولتی، کم بودن تعداد نمونه ها، استفاده از روش نمونه گیری در دسترس و به کار نبردن روش های معتبرتر سنجش بالینی مثل مصاحبه از جمله محدودیت های پژوهش می باشد. برای رفع محدودیت های ذکر شده پیشنهاد می شود علاوه بر پژوهش در مورد پرستاران بیمارستانهای دولتی، چنین پژوهشی با تعداد نمونه پیشتر با پرستاران بیمارستانهای خصوصی، کارکنان موقت پرستاری در نقاط دیگر هم به مرحله اجرا در آید. علاوه بر این به منظور بالا بردن صحت یافته های پژوهش خصوصا در مواردی که قصد به کار گیری این یافته هارا در موقعیت بالینی داریم لازم است روش های دقيق بالینی به ویژه مصاحبه ساختاریافته به کار برده شود.
پاورپوینت را به صورت مستقیم در زیر دانلود کنید.
حتما بخوانید:
⇐ ارزيابی ارگونوميكی ايستگاه كاری پرستاران بيمارستانهای تهران به روش OWAS
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)