بهداشت فردی و محیطی مشاغل

بهداشت فردی و محیطی مشاغل

فرمت: Pdf تعداد صفحات: 9

مقدمه

در بهداشت شغلی، به پیش بینی و جلوگیری از مشکلاتی بهداشتی می پردازیم که ناشی از اجرای هر شغل است. در برخی موارد، شغل اشخاص، باعث تشدید کسالت می شود و یکی از کاربردهای بهداشت شغلی، جلوگیری از تشدید کسالت های شاغلان است. غالبأ تاثیر خطرات، در بهداشت بدن، پس از گذشت زمان، آشکار می شود. بسیاری از خطرات بهداشتی، به تدریج، در بدن، اثر می کند و هنوز در بعضی از موارد، نحوه تأثیرگذاری این خطرات، کاملا معلوم نشده است. از آنجا که تأثیرات خطرات مزبور، آشکار نیست، احتیاط و کنترل کافی، به آنها مبذول نمی شود. شایسته است بهداشت مشاغل، مفاهیم زیر را در برگیرد

• شناسایی خطرات با خطرات بالقوه
• کمی سازی میزان هر خطر، که از طریق اندازه گیری عوامل فیزیکی یا شیمیایی و مدت وقوع آنها و نیز، از طریق مقایسه آنها با استانداردهای معلوم یا الزامی، به انجام می رسد
• ارزیابی خطرات احتمالی در شرایط واقعی استفاده، ذخیره سازی، حمل و نقل و نیز دفع مواد خطرناک
• کنترل نحوه و میزان قرار گرفتن در معرض خطرات، از طریق طراحی، مهندسی، ایجاد سیستم های اجرای کار، استفاده از وسایل ایمنی شخصی و نیز، نظارت زیست شناختی
• نظارت بر تغییرات واقع در خطرات، از طریق بررسی روشمند و دیگر راهکارهای سنجش، از جمله ارزیابی ادواری شرایط و سیستم های اجرای کار.

سیر تاریخی

طبق شواهد تاریخی، مردم یونان و روم باستان، از خطرات و خطرات احتمالی برای بهداشت انسان، آگاه بوده اند و اگر هم از ایمنی، اطلاعی نداشته اند ولی در کارها، به ویژه در فرایندهای معدنکاری و استخراج فلزات، به بهداشت، توجه می کرده اند. نقاط اصلی عطف در تاریخچه بهداشت شغلی، تا آغاز قرن بیستم، به قرار زیر است:

۱۵۲۶ جرج بائر (در متون لاتین، جرجيوس آگریکولا) به سمت پزشکی کارگران معدن جو چیزال منصوب شد. موارد توصیه شده ی او عبارت بودند از تهویه معادن و استفاده از ماسک پارچه ای جهت جلوگیری از ورود غبار مضر به بدن معدنچیان. رساله ی او با عنوان “De Re Metallica” و در باب استخراج معادن فلز، در سال ۱۵۵۶ به انتشار رسید.

۱۵۶۷ فون هوهاینهایم (در متون لاتین، پراكلوس، رساله ای در باب بیماری های ریوی کارگران معادن و کوره ی ذوب فلزات نگاشت که پس از مرگش، در این سال، به انتشار رسید. برناردینو رامازینی، پزشک ایتالیایی، نخستین کتاب جامع را در باب بهداشت شغلی، با عنوان “De Morbis Artificium Diatriba” نگاشت که تاریخچه بیماری های شغلی است. وی اولین کسی بود که پیشنهاد کرد پزشکان، باید در هنگام تشخیص بیماری، شغل بیماران را بدانند.

۱۸۰۲ قانون بهداشت و اخلاقیات کارآموزان، در بریتانیای کبیر، به تصویب رسید. این قانون، نخستین قانون در باب بهداشت، ایمنی و محیط زیست مشاغل است.

۱۸۳۱ دکتر چارلز تاکرا، پیشگام بهداشت شغلی بریتانیا، به انتشار کتاب “تأثيرات فنون، اصناف و مشاغل اصلی در بهداشت و طول عمر” پرداخت.

۱۸۹۸ توماس لگ، به منزله نخستین بازرس کارخانه ها، انتخاب شد و به سبب خدماتش، در سال ۱۹۲۵، لقب شوالیه گرفت).

خطرات تهدید کننده بهداشت

می توان این خطرات را به چهار مقوله فیزیکی، شیمیایی، زیست شناختی و مربوط به کارپژوه، تقسیم کرد. مثال هایی از هر مقوله، در زیر می آید:

• خطرات فیزیکی: فشار هوا، حرارت، رطوبت، سروصدا، انرژی تابشی، برق گرفتگی
• خطرات شیمیایی: قرار گرفتن در معرض مواد سمی، از قبیل غبارها، دمه ها(fumes) و گازها
• خطرات زیست شناختی: بروز بیماریهای عفونی، مانند کزاز، هپاتیت و بیماری لژیونرها
• خطرات مربوط به کار پژوهی: شرایط کار، تنش روحی و نیز، تعامل انسان و ماشینها.

میزان سمی بودن مواد

میزان سمی بودن عبارت است از توانایی هر ماده در ایجاد مصدومیت با جراحت در صورت وجود در محوطه کار یا هنگام رسیدن به بدن. میزان تأثیر زیان آور هر ماده، نه تنها بسته به خواص ذاتی و زیان آور آن است، بلکه به مسیر ورود ماده به بدن و نیز سرعت ورود آن، بستگی دارد. اگر انسان فقط یک بار و به مدتی کوتاه، در معرض موادی قرار گیرد که تأثیر حاد دارند، آسیب می بیند. همچنین، اگر انسان، به مدتی کوتاه، در معرض موادی قرار گیرد که تأثیر مزمن دارند، دچار آسیب می شود. عامل موجب اختلال موضعی، ماده ای است که در محل تماس خود با بدن، در بدن تأثیر می گذارد و عامل موجب اختلال در دستگاه ها، در جایی غیر از محل ورود به بدن، تأثیر سوء می گذارد. جذب ماده در بدن، احتمالا فقط در صورتی وقوع می یابد که ماده یی، به جریان خون، راه یابد و به سراسر بخش های بدن، حمل شود.

مواردی که باعث سمی شدن مواد است

نمی توان تأثیر هر ماده را در بدن، همیشه به دقت، پیش بینی کرد یا این که تأثیر هر ماده را صرفا بر مبنای قوانین فیزیک و شیمی، توضیح داد. مقدار تأثیرگذار و مضر هر ماده، از تلفیق عوامل ذیل، معلوم می شود:

• مقدار یا غلظت ماده
• مدت قرار گرفتن در معرض آن
• حالت فیزیکی ماده، مثل، به صورت ذره بودن آن
• گرایش ماده به بافت های بدن انسان
• انحلال پذیری ماده در مایعات بافت های بدن
• حساسیت بافت یا اندام مورد حمله ماده.

قرار گرفتن در معرض مواد خطرناک، به مدت کوتاه و طولانی

برخی از مواد سمی، فقط با یک بار رسیدن به بدن و در مدتی کوتاه، موجب مسمومیت می شوند. بعضی دیگر از مواد، اگر در بلندمدت و به مقادیر اندک، وارد بدن شوند، در بدن، تأثیر سوء می گذارند. اگر ماده ای، بلافاصله در بدن، اثر سوء بگذارد، دارای تأثیر حاد است و اگر ماده ای، در بلندمدت، در بدن تأثیر سوء داشته باشد، دارای تأثیر مزمن است (مقصود از بلندمدت، چند ساعت، چند روز یا مدتی بسیار طولانی تر است). بنابراین، مقصود از تاثیر مزمن، اثری است که ماده ای، در صورت ورود به بدن به مقادیر اندک و دفعات مکرر، در بدن می گذارد. تأثیرات مزمن، عمومأ تدریجی هستند و علت وقوع آنها، غالبا وجود شرایطی است که شناسایی نمیشود و استمرار می یابد.

واکنش بدن

واکنش بدن در برابر هجوم موادی که به بدن آسیب می رسانند، بر دو قسم است که عبارتند از، دفاع های سطحی یا خارجی و دفاع های یاخته ای یا داخلی. این دو سازوکار دفاعی، دارای ارتباط متقابل هستند. به بیان دیگر، دفاع در برابر هجوم مواد، به طور همزمان و نه به صورت مرحله به مرحله، در چند سطح بدن، به انجام می رسد.

ساز و کارهای سطح دفاع

سازوکارهای سطحی دفاع، مطابق عملکرد ساختاری یاخته های موجود در اندام ها و دستگاه های کارکردی بدن است.

بزرگترین اندام بدن، پوست است که مانعی کارآمد در برابر بسیاری از مواد شیمیایی و ارگانیسم های خارجی (و نه در برابر همه ی آنها) به شمار می آید. البته کارایی پوست، به سبب خصوصیات فیزیکی آن، محدود می شود. بازشدگی های پوست، از جمله منافذ تعرق، فولیکول های مو و نیز، بریدگی ها، در برابر ورود عوامل خارجی، بی دفاع است و همچنین، برخی از مواد شیمیایی، مانند تولوئن، از پوست، عبور می کند. کشسانی و سفتی پوست، موجب می شود که پوست، تاحدودی در برابر صدمات فیزیکی، مقاومت کند. با این حال، واکنش پوست در قبال مواد نوین، معمولا باعث آزار انسان است و به صورت التهاب، ضخیم شدن و سرخ رنگی پوست بروز می کند و پوست را دردناک و متورم میسازد.

دفاع بدن در برابر مواد زیان آور استنشاق شده، در دستگاه تنفس، آغاز می شود و سازوکارهای سرفه و عطسه، ماده تحریک کننده را از دستگاه تنفس، به بیرون میراند. بسیاری از مواد و میکروارگانیسم ها، قادر نیستند از موهای بینی و ترشحات روی مخاط مجاری دستگاه تنفس، عبور کنند. همچنین، مجاری تنفسی، مژک هایی ظریف دارد که با حرکات موزون و به سمت خارج بدن، ذرات بزرگ را از دستگاه تنفس، به بیرون می رانند. این مژک ها، بالابر  مژگانی (Ciliary escalator) را تشکیل می دهد. دستگاه تنفس، در محل ورودی ریه ها، باریک می شود و قدرت دفاعی مژک های مزبور، افزایش می یابد. در اعماق ریه، فقط ذرات ریز، وارد حبابچه ها می شوند (در این حبابچه ها، تبادل گازها با گلبول های قرمز، وقوع می یابد) و در این حبابچه هاف مهمترین دفاع بدن، دفاع یاخته ای است.

ادامه مطالب زیر را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید:

• ساز و کارهای دفاع یاخته ای
• راه های ورود مواد زیان آور به بدن
• پیامدهای ورود مواد خطرناک به بدن
• مرور مطالب و پیوست

حتما بخوانید:

⇐ بهداشت فردی و ضرورت رعایت آن در محیط کار

⇐ کتاب بهداشت شغلی و پیشگیری حوادث کار

⇐ دانلود کتاب بهداشت و ایمنی کار دکتر شاه طاهری